Bronnengids voor Onderwijs voor duurzame ontwikkeling
Op deze 'Bronnen' is informatie te vinden over onderwijs voor duurzame ontwikkeling, het merendeel met een focus op het hoger onderwijs. Aan de bronnen zijn trefwoorden toegevoegd om het zoeken in deze gids te vergemakkelijken. De bronnen richten zich op modellen, theorieën, vatten inzichten samen, geven voorbeelden en zijn praktische handvatten.
Context
Binnen de Hanze worden studenten begeleid in het ontwikkelen van transitievaardigheden als het werken met onzekerheid en onvoorspelbaarheid, zelfbewust handelen, verbeeldingskracht, toekomstgeletterheid, het kritisch bevragen van de status quo, onderzoekend vermogen en discipline-overstijgend samenwerken en samen leren (Hanze Leerconcept, 2024). Maar hoe doe je dat, hoe kun je als docent/coach studenten daarin begeleiden? In deze bronnengids delen we links naar bronnen die inzichten en handvatten kunnen geven voor de eigen onderwijssetting.
Niet alle bronnen hebben een focus op het HBO, maar zijn eventueel wel te vertalen naar de hoger onderwijs context, deze zijn terug te vinden onder de tab 'Overige inspiratiebronnen'.
De niet open access boeken en artikelen kunnen via de mediatheek worden geleend of gelezen. De links ontsluiten direct het genoemde materiaal (voor niet Hanze medewerkers zijn aan de hand van de links de brongegevens te vinden).
Hieronder zijn eerst een aantal 'kernbronnen' met achtergronden en doelen van duurzame ontwikkeling en de relatie met de onderwijscontext opgenomen.
Kernbronnen
- Sustainable Development Goals
De Sustainable Development Goals (SDG's), zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030. Ze vormen een mondiaal kompas voor uitdagingen als armoede, onderwijs en de klimaatcrisis. Met deze doelen willen we in 2030 een duurzame wereld voor iedereen bereiken, waarin niemand wordt buitengesloten. In 2015 hebben alle 193 landen die lid zijn van de Verenigde Naties (VN) de Sustainable Development Goals aangenomen. De doelen gelden voor alle landen en alle mensen.
Auteur: SDG Nederland
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: duurzaamheisdoelen, SDG, mondiaal kompas - GreenComp, het Europees competentiekader voor duurzaamheid
De ontwikkeling van een Europees competentiekader voor duurzaamheid is een van de beleidsmaatregelen van de Europese Green Deal als katalysator voor de bevordering van leren over ecologische duurzaamheid in de Europese Unie. In GreenComp wordt een reeks duurzaamheidscompetenties aangegeven die in onderwijsprogramma's kunnen worden opgenomen om lerenden te helpen kennis, vaardigheden en attitudes te ontwikkelen die bijdragen tot manieren om met empathie, verantwoordelijkheid en zorg voor deze planeet en voor de volksgezondheid te denken, te plannen en te handelen.
Auteur: Bianchi, G., Pisiotis, U., Cabrera Giraldez, M. GreenComp
Jaar van publicatie: 2022
ISBN: 9789276532002
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: duurzaamheidscompetenties, Europees competentiekader, onderwijs - Inner Developments Goals Framework
What has been missing from current strategies is a keen insight into which abilities, qualities or skills we need to develop among individuals, groups and organisations that play crucial roles in working to fulfil the SDG's. Modern research shows that the inner abilities we require to complement and accelerate our external approaches can be developed. This was the starting point for the Inner Development Goals (IDG) initiative. Rooted in interdisciplinairy research, the IDG Framework consist of 5 dimensions with 23 skills of human inner growth and development. The Inner Development Goals Framework simplifies a complex field of human development to help us better identify, understand, communicate, develop and integrate the inner skills needed for sustainable development. Being, Thinking, Relating, Collaborating and Action become a unified catalyst for global change. The Inner Development Goals is a not-for-profit and open-source initiative.
Auteur: Inner Development Goals
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: duurzaamheidsvaardigheden, IDG raamwerk, innerlijke groei en ontwikkeling, SDG - Hanze Leerconcept: deel 1
Dat de wereld om ons heen verandert, dat ontwikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen is geen nieuws. De grote vraag is hoe we hier als kennisinstelling op inspelen. Hoe ons onderwijs er de komende jaren uitziet en we onze studenten voorbereiden op die onvoorspelbare en veranderde wereld van morgen. In het Hanze Leerconcept deel 1 lees je hoe we hier binnen ons onderwijs de komende jaren invulling aan gaan geven. Voor de ontwikkeling van transitievaardigheden worden competenties als systeemdenken, anticiperende competentie, samenwerkingscompetentie en geïntegreerde probleemoplossende competentie bij studenten gestimuleerd.
Auteur: Hanze
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: leren, onderwijs, transitievaardigheden, competenties - What Do Key Competencies in Sustainability Offer and How to Use Them
Scholars and educators largely agree on a framework that integrates a small set of key competencies in sustainability as learning objectives for programs in higher education. In this book shortcomings are overviewed and guidance on improving provided.
Auteurs: Wiekman & Redman
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: kerncompetenties, systeemdenken, anticeperend vermogen, normatief vermogen, strategisch vermogen, interpersoonlijke/samenwerkend vermogen, geïntegreerd probleemoplossend vermogen, kritisch denkvermogen
Handreikingen & werkvormen
- Beoordelingskader duurzame ontwikkeling in het hoger onderwijs
Om de mate van integratie van de Sustainable Development Goals in opleidingen in het hoger onderwijs te bepalen, maakt Hobéon gebruik van het ‘SHE’-beoordelingskader 2021 (hierna SHE-kader). SHE is een afkorting van de naam Sustainability in Higher Education en vervangt per 1 januari 2021 het voormalige AISHE-kader 2016 (hierna AISHE-kader). Het SHE-beoordelingskader is ontwikkeld voor opleidingen die invulling willen geven aan duurzaamheid m.b.v. de Sustainable Development Goals (SDGs), passend bij het domein en/of werkveld waarvoor zij opleiden.
Auteur: Hobéon Certificering
Redactie: Leerdam, M., Van Gulik, S.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: beoordelingskader, duurzaam, SHE, keurmerk, DHO, audit, register, bijzonder, kenmerk - Regeneratiefonderwijs: samen oponderzoek uit
Als we doorgaan met leven zoals we altijd hebben gedaan, maken we aarde genadeloos kapot¹. Daarom is het van cruciaal belang dat we studenten andere dingen leren dan wij zelf in de schoolbanken meekregen. Dingen die nodig zijn om de aarde te herstellen. En inderdaad: meestal zijn dat dingen die wij zelf ook nog niet weten. Daarom kiezen wij ervoor om samen met onze studenten op zoek te gaan. Naast ze te gaan staan als collega’s en manieren te zoeken om het potentieel aan te spreken dat iedereen in zich heeft. Echte veranderkracht komt van binnenuit, niet van bovenaf. Dat is een van de basisprincipes van regeneratief onderwijs.
Auteur: Centre of Expertise Mission Zero
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access - Een hoopvolle toekomst. Hoe dan?
Er is behoefte aan pedagogisch leiderschap. We hebben als opvoeders en (op)leiders op te staan en verantwoordelijkheid te nemen voor wat wij in het hier en nu belangrijk vinden in de toekomst voor onze kinderen (Middendorp, 2015). Opstaan om te zien wat nodig is, om kinderen stil te laten staan bij hun gave en opgave in en met deze wereld (Biesta, 2022). Ze begeleiden bij weerstanden die ze ervaren in zichzelf en in een wereld vol met onzekerheden. Met hen ‘uitstaan’ en diep luisteren naar de wereld van mensen en niet-menselijke dingen (Latour, 2005), omdat we in die diepe intense beleving van ‘uitstaan’ opstaan om de sleutels proberen te vinden die de crises kunnen oplossen.
Auteur: Middendorp, J.
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access - Visie - Waarom en waartoe leren we?
Het hart van de Whole School Approach gaat over visie en de vraag wat we met ons onderwijs willen bereiken. De visie gaat enerzijds over de verantwoordelijkheid als school richting de jongeren en hun ontwikkeling als mens, burger en professional. Anderzijds gaat het over de verantwoordelijkheid die we als school voor elkaar en voor de aarde willen nemen en om daarin aansluiting te vinden bij de maatschappelijke context van deze tijd. Het WSA raamwerk helpt om duurzaamheidsvraagstukken structureel en in samenhang in de schoolorganisatie te integreren.
Auteur: Leren voor morgen
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: whole school approach, SDG, schoolorganisatie - Leren voor duurzame ontwikkeling. Gewoon Doen!
Deze publicatie geeft een beknopte beschrijving van de theorie, beschrijft praktische ervaringen met Leren voor Duurzame Ontwikkeling en geeft een overzicht van relevante docentcompetenties en ontwerpcriteria. Handreiking voor het ontwerpen van Leren voor Duurzame Ontwikkeling.
Auteur:Frijters, S.
Jaar van publicatie: 2016
Trefwoorden: toekomstdenken, complexiteit, actiegericht, onderzoekende houding - Education for Sustainable Development Lens: A Policy and Practice Review Tool
Education for Sustainable Development in ActionLearning & Training Tools no. 2 - 2010
(Zie ESD tool Review lens 9 p. 68)
Jaar van publicatie: 2020
Trefwoorden: policy, beleid, review, criteria
Toegankelijkheid: Open Access - Omarm de complexiteit van het systeem - Toegepast systeemdenken voor organisaties
Met deze tool kun je zien hoe systeemdenken vertaald wordt in een lesstructuur, zowel op het niveau van organisaties als op het niveau van maatschappelijke uitdagingen. Check zelf hoe dit eruit ziet binnen de lesopzet, zodat je jouw studenten kunt uitnodigen om dit traject te doorlopen.
Auteur: NEO Toolbox
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Embedding sustainability into your teaching and learning
Here we describe a process which is designed to help you identify ways in which you might integrate ESD in your teaching if you are not doing so already. Whether you are working with a single activity, an assessment, a module or a whole programme, you are likely to gain insights that can get you started. If you are working with a whole programme, then bear in mind that this is a relatively long-term process, and you may wish to start small. See references section for further resources on this.
Auteur: UCL
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access - Toolkit Duurzaam Denken
In dit document lees je wat we met duurzaamheidseducatie willen bereiken bij lerenden: welke kennis, vaardigheden en attitudes rond duurzaamheid we hen willen bijbrengen. We beschrijven zes duurzaamheidscompetenties van het toonaangevende kader van Wiek en Rieckman (2018) en tonen hoe die competenties aan opleidingsspecifieke leerresultaten en leeruitkomsten gekoppeld kunnen worden.
Auteur: Degroote, E.
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access - Hoe weet je of een student een changemaker is?Met deze tool kun je inzicht krijgen in literatuur over regeneratieve educatie en deze gebruiken om criteria voor beoordelingskaders op te stellen. Deze bestaande literatuur plaatst de ecologie centraal in plaats van de economie. De verwachtingen die hieraan gekoppeld zijn vergelijkbaar met die van adaptive expertise, welke ook handvatten geeft voor beoordelingskaders. Dit kan helpen beoordelingscriteria op te stellen, bijvoorbeeld voor een toetsmatrijs of voor een rubric.
Auteur: NEO Toolbox
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Tools for Systems Thinkers: The 6 Fundamental Concepts of Systems ThinkingIn this series on systems thinking, you'll find the key insights and tools needed to develop and advance a systems mindset for dealing with complex problem solving and transitioning to the Circular Economy.
Auteur: Acaroglu, L.
Jaar van publiactie: 2017
Toegankelijkheid: Open Access
- a Rounder Sense of Purpose - het raamwerk
A Rounder Sense of Purpose (RSP) is a framework that has been designed for all educators, working at any level, who wish to provide an education for sustainable development
Auteur: a Rounder Sense of Purpose
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Transition Makers Toolbox
Get inspired by the tools created by our lively community of teachers across the Netherlands.
Our tools, structured around the Inner Development Goals framework, are divided into 5 categories and reflect 23 learning outcomes. You can easily select our desired learning outcome and find ready-to-use learning activities, including assessment.
Auteur: Transitionmakers
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid; Open Acces - Engaging Students in Sustainable Action Project - Facilitator's Guide
Learning for a Sustainable Future’s goal is to work together with educators, students, parents, government, community and business to integrate the concepts and principles of sustainable development into education policy, school curricula, teacher education and lifelong learning across Canada!
Auteur: Learning for a Sustaiable Future
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Teaching Values at School: a Way to Reach a Better Understanding in Our World
The aim of values education is to encourage young people’s awareness of having values and their corresponding relationship to the world in which they live. It is therefore necessary to try and convey the idea of which values people in our society regard as necessary (and through which our society is shaped today). A democratic society demands that an individual should have many skills, among them the skill to deal with conflicting values and to take independent decisions. It demands a critical faculty as well as competence to judge based on your moral principles. Democratic societies must therefore take an interest in that such skills be encouraged.
Auteur: Harecker, G.
Jaar van publiactie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: waardengedreven onderwijs - Dialogic attitude – I am philanthropic and remember to reciprocate
A state of mind that makes one ready to engage in dialogue can be seen and heard in interaction as a dialogic attitude. This attitude is philanthropic, and the person remembers to reciprocate. Dialogic attitude can be consciously learned. Learning requires observing, consciously reflecting on, evaluating and self-regulating one's behaviour and actions.
Auteur: Aarnio, H.
Jaar van publicatie: 2012
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: dialogische houding, evenwichtige kenniscreatie - Leading for Sustainability: a Toolkit for Leaders
Leading for Sustainability toolkit contents:
Setting the scene
Voices from the sector
Quick learns
Further resources
Auteur: Education & Training Foundation
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Education for Sustainable Development: Sourcebook
The purpose of the publication is to describe ways in which education for sustainable development (ESD) can be integrated into primary and secondary schooling. This
collection of briefs is designed to complement other ESD materials published by UNESCO. Learning & Training Tools N°4 - 2012
Auteur: UNESCO
Jaar van publicatie: 2012
ISBN: 9789230010638
Toegankelijkheid: Open Access - Reflective Practice Toolkit - What is reflective practice?
Imagine that you come home at the end of a really bad week where everything possible has gone wrong. When you walk in the front door you are confronted with a time machine which can take you back to Monday morning so you can live the whole week over again. You use this opportunity to think about everything that went wrong and what you could do (if anything) to correct things as well as trying to repeat the things that you have done right. It may not seem like it but this is reflective practice - the act of thinking about our experiences in order to learn from them for the future.
Auteur: Cambridge University Libraries
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Systems Practice Toolkit
This toolkit will help you and your organisation understand the nature of the problem you’re facing, design effective solutions, act and work systemically, and learn as you go. Together, these tools will help you work more effectively with the complex problems and situations you face day-to-day.
Auteur: Reynolds, S., Rose, A.
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access - Systems Thinking Toolkit: Putting Systems Thinking Into Practice in Your Organization
Systems thinking allows individuals and organizations to understand the complex relationships and contexts surrounding social issues in order to best influence and navigate the system. Here you will find several tools that are helpful in this practice, whether you are looking to understand an issue and its system, create a plan for action, or learn and refine as you go.
This toolkit includes a Systems Tools Matrix to help determine which tool would be of most use, and also includes a complete compilation of guides to system mapping.
Auteur: FSG
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: actor mapping, appreciative inquiry, ecocycle mapping, timeline mapping, trend mapping - De nationale toekomstcursus
De Nationale Toekomstcursus is een interactieve cursus waarbij je aan de hand van voorbeelden, uitleg, filmpjes en vragen meegenomen wordt in toekomstdenken.
De cursus biedt handvatten om zelf aan de slag te gaan met toekomstdenken.
Auteur: Stichting Toekomstbeeld der Techniek
Jaar van publicatie: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: toekomstdenken, interactief
Websites
- Climate change in me - Environmental Emotions
Environmental emotions are emotions related to environmental issues, environmental activism, and nature. The aim of this chapter is learning to verbalize one’s own environmental emotions. What kinds of emotions do clearcuttings, record heatwaves, or walking in a cool forest inspire in you? Where in your body do you sense these emotions? What kind of movement do they spark?
Auteur: Laininen, H.
Jaar van publicatie: 2022
Trefwoorden: environmental emotions, emoties, bewustzijn, natuur, oefeningen, exercises, awareness, nature. - Education and Training Foundation - Education for sustainable development (ESD) in different subject areasThis guide is designed to help educators make connections between their subject area and sustainable development. It aims to assist in identifying appropriate content for your teaching and learning practice. Within the guide, you can find universal ESD tips and subject-specific resources and support.
Auteur: Education & Training Foundation
Jaar van publicatie: z.d.
Trefwoorden: lesmateriaal, vakgericht, lestips, leiderschap - Hogescholen en Duurzame Doelen -SDG World Tour
De wereld om ons heen verandert in rap tempo. Mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering en toenemende ongelijkheid, die onder meer zijn opgenomen in de Sustainable Development Goals, vragen om duurzame oplossingen. Studenten, docenten en onderzoekers bij hogescholen leveren een belangrijke bijdrage aan deze oplossingen: in Nederland, maar ook over onze eigen grenzen heen. Hoe kunnen we toekomstgericht wonen? Wat doen we met ons afval? Hoe gaan we van het aardgas af? Hoe leidt een hogeschool studenten op tot groene ambassadeurs? Wat doen hogescholen zelf, en samen met hun partners?
Auteur: Vereniging Hogescholen
Jaar van publicatie: z.d.
Trefwoorden: klimaatverandering, groene ambassadeur, rol van hogescholen - Vereniging Hogescholen - Zo werken hogescholen aan de Sustainable Development Goals
Hogescholen houden zich al sinds de jaren ‘90 van de vorige eeuw bezig met de impact van ons handelen op de aarde en op onze samenleving. Inmiddels bevinden we ons volop in een transitie naar een meer duurzame samenleving. Mondiale uitdagingen zoals klimaatverandering, biodiversiteitsverlies en toenemende sociale ongelijkheid vragen om duurzame oplossingen. Studenten, docenten en onderzoekers bij hogescholen leveren een belangrijke bijdrage aan deze oplossingen: in Nederland, maar ook over onze eigen grenzen heen. Daarom onderschrijven hogescholen de Sustainable Development Goals (SDG’s) van de Verenigde Naties.
Auteur: Vereniging Hogescholen
Jaar van publicatie: 2021
Trefwoorden: SDG, impact, vereniging hogescholen - Research-Based EdTech, Project-Based Learning, and Design Thinking Resources for Educators
This site features materials of pedagogical models and teaching methods.
Publicatiejaar: z.d.
Trefwoorden: edtech, STEM, design thinking, problem solving - Duurzaam internationaliseren
Hoe maken we internationale studenten- en stafmobiliteit in het onderwijs duurzamer? Bekijk tips en voorbeelden van hoe onderwijsinstellingen hiermee omgaan.
Auteur: Nuffic
Jaar van publicatie: z.d.
Trefwoorden: internationalisering, klimaatverandering
Artikelen
- Separate Tracks or Real Synergy? Achieving a Closer Relationship between Education and SD, Post-2015
This article is based upon a longer concept paper commissioned by UNESCO in preparation for the World Conference on ESD, and entitled ‘Winning the Future We Want—the pivotal role of education and learning’.
Auteur: Sterling
Jaar van publicatie: 2014
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: onderwijs voor duurzame ontwikkeling, ESD, duurzaamheidscompetenties, onderwijsstrategie, impact - Bringing systems thinking into the classroom
Systems thinking is the ability to reason about biological systems in terms of their characteristics and can assist students in developing a coherent understanding of biology. Literature reports about several recommendations regarding teaching systems thinking, while it seems that systems thinking has not reached classroom practice.
Auteurs: Gilissen, M. G. R., Knippels, M. C. P. J., & van Joolingen, W. R.
Jaar van publicatie: 2020
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: systeemdenken, integrale pedagogiek, ontwerprichtlijnen, professionele ontwikkeling - Modeling Students Modeling Abilities: The Teaching and Learning of Complex Systems in Education
Learning scientists are uniquely positioned to understand the implications of this shift, especially as it re-lates to facilitating the learning of and about these complex systems as well as how complex systems principles can inform our understanding of how people learn.
Auteur: Lesh, R.
Jaar van publicatie: 2006
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: complexiteit, docentcompetenties, leren leren - Practises, Drivers and Barriers of an Emerging Regenerative Higher Education in The Netherlands
Universities have the potential, and the responsibility, to take on more ecological and relational approaches to facilitating learning-based change in times of interconnected socioecological crises. Signs for a transition towards these more regenerative approaches of higher education (RHE) that include more place-based, ecological, and relational, ways of educating can already be found in niches across Europe (see for example the proliferation of education-based living labs, field labs, challenge labs). In this paper, the results of a podcast-based inquiry into the design practises and barriers to enacting such forms of RHE are shown.
Auteurs: Van den Berg, B.; Poldner, K.; Sjoer, E.; Wals, A.
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: regeneratief onderwijs, duurzame toekomst, transitie, onderwijslab - Rethinking pedagogy in the face of complex societal challenges: helpful perspectives for teaching the entangled student
Confronted by myriad interconnected societal challenges, this paper asks: what kind of pedagogy does justice to the experience and challenge of living in a complex world? Departing from a critical reading of a preparative-logic to education, this paper emphasises students’ entangledness: more-or-less consciously, students are uniquely shaped-by and shapers-of complex societal challenges in a here-and-now sense. Utilising this premise, the paper develops a set of pedagogical perspectives that might inspire and help teachers to design their own responses to particular complex societal challenges in their unique teaching contexts.
Auteurs: Wessels, K. R., Bakker, C., Wals, A. E. J., & Lengkeek, G.
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: pedagogiek, complexiteit, verbondenheid, hoop - Towards a Broader Mind for Students? Emergent Transformative Learning From a University-Based Course in the Netherlands
To fulfil its third mission and equip students with the appropriate competencies to address complex societal issues, Vrije Universiteit Amsterdam (VU) offers undergraduates the chance to learn about issues that transcend the confines of their own discipline through the cross-disciplinary Broader Mind Course (BMC). This study investigates to what extent this 40-hour course may elicit transformative learning (TL) that can significantly trigger changes in students’ awareness, perspectives, and behaviour.
Auteurs: Demeijer, F. A., Visser, M. J., Urias, E., Darvey, L. M., Horn, A., & Zweekhorst, M. B. M.
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: transformaties leren, onderwijsontwerp, maatschappelijke impact - Teaching and learning transformative engagement
In recent years, we have seen young learners taking action to influence local, national or global communities on a range of issues, from gun violence in school to climate change. At the same time, other young learners have expressed a wish to contribute to transformative processes but expressed their lack of knowledge and know-how to do so. This situation underlines the urgency of understanding different forms of transformative engagement undertaken by young learners, especially in relation to the role of education.
Auteurs: UNESCO
Jaar van publicatie: 2019
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: transformatief leren, betrokkenheid, tipping moments, bewustwording - How to Practice Systems Thinking in the ClassroomMore and more, systems thinking is becoming a sought-after skill in the workplace and therefore, schools. To develop systems thinking one of the most important skills one can learn is how to identify systems. A system is a collection of things or actions that work together as a connected whole. This can include anything from freeways to bus schedules to even natural systems found in nature like the water cycle.
Auteur: Moser, T.
Jaar van publicatie: 2016
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: systeemdenken, argumenteren - Grotere klimaatzorgen voor de generatie van morgen
Samen met Milieudefensie Jong zijn we op zoek gegaan naar hoe Nederlandse jongeren de huidige tijd rondom het klimaat beleven. We hadden wel een idee van hoe Nederlanders / jongeren in het klimaatvraagstuk staan: uit eerder onderzoek van Ipsos – in opdracht van de NOS – blijkt dat zeven op de tien Nederlanders zich zorgen maken over de opwarming van de aarde. Maar dit hadden we nog niet onderzocht onder de specifieke leeftijdsgroep van jongeren van 16 tot 30 jaar. In dit onderzoek leest u dat driekwart van de jongeren zich zorgen maakt over het klimaat en dat een op de vijf jongeren regelmatig tot vaak klimaatstress ervaart.
Auteur: Ipsos
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access - Transformatief beroepsonderwijs voor duurzame ontwikkeling
Duurzaam denken duurzaam doen betekent voor mij dat we verhalen vertellen, om daarmee het gesprek te openen voor wie we als mensheid en samenleving willen zijn. In deze rede wil ik jullie meenemen in het verhaal voor Firda, voor onze regio Friesland en Noordelijk Flevoland.
Auteur: Wierdsma, M.
Jaar van publicatie 2024
Toegankelijkheid: Open Access - De Staat van het Duurzaam Onderwijs
De Staat van het Duurzaam Onderwijs geeft een overzicht van verschillende onderzoeken, feiten en cijfers van de mate waarin scholen bezig zijn met leren voor duurzame ontwikkeling.
Auteur: Leren voor morgen
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access - Professionals voor morgen
De veranderende wereld die vraagt om steeds meer hoger opgeleiden, komt iedere dag binnen op de hogescholen. Grote maatschappelijke vraagstukken zoals klimaatverandering, betaalbare zorg en sociale ongelijkheid dringen zich op. De ontwikkeling van kennis en techniek levert de handvatten om die vraagstukken aan te pakken.
Auteur: Vereniging Hogescholen
Jaar van publicatie: 2019
Toegankelijkheid: Open Access - SustainaBul 2024
Benchmark rapport 2024 met de ranking voor duurzaamheid in HBO- en WO onderwijsinstellingen in Nederland.
Auteur: Studenten voor morgen
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access - The Netherlands • Green Vocational Schools committed to a WSA
In the Netherlands the development of ESD in primary and secondary education was initially informed by Environmental Education (EE).
Around the world, Education & Learning Sciences/Wageningen University,
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access - Solution Rooms 2023 - Uitdagingen en oplossingsrichtingen voor het vervolgonderwijs van de toekomst
Duurzaamheid wordt steeds belangrijker in onze maatschappij. Denk aan groene duurzaamheid, maar ook aan het sociaal-maatschappelijke aspect ervan. Ook binnen het onderwijs wordt het onderwerp duurzaamheid steeds prominenter. Vragen die hier spelen zijn bijvoorbeeld: Hoe kunnen docenten studenten opleiden tot professionals met een milieubewuste kijk? Wat betekent dit voor de invulling van het onderwijsprogramma en de aandacht die uitgaat naar duurzaamheid in het curriculum?
Auteur: Comenius Netwerk
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access - Opvoeden in een opwarmend klimaat
Klimaatverandering is bij uitstek een onderwerp waarin je als volwassene jongeren kan voorleven hoe je omgaat met niet-weten en onzekerheden in het leven. Het laat zien hoe je al lerend met elkaar op zoek kan en mag gaan naar een meer duurzame leefwijze, en hoe kinderen, jongeren en opvoeders daarin samen kunnen optrekken. Het laat ook zien dat een succesvolle aanpak niet een verantwoordelijkheid is van het individu of een optelsom van individuen, maar ook van het collectief van burgers, politiek, bedrijven enzovoort. De hoop is in dat licht niet te putten uit zekerheden en de individuele acties. Wel is die te putten uit een groeiend aantal volwassenen dat – samen met jongeren, individueel én in collectieve verbanden - al lerend bijdraagt aan een duurzame toekomst.
Auteur: Yperen
Jaar van uitgave: 2022
Toegankelijkheid: Open Access - A Guide to Promoting ESD (Education for Sustainable Development)
More than ten years have passed since Japan proposed the UN Decade of Education for Sustainable Development (ESD) to the world. In that time, we have seen a huge success in promoting ESD. There has been a rapid increase in the number of UNESCO Associated Schools, which are the focal point of Japan's efforts to promote ESD. Currently 939 schools are part of the network, which is more than in any other country.
Auteur: Japan National Commission for UNESCO
Jaar van publication: 2016
Toegankelijkheid: Open Access - Navigation on the Ethical Compass
What it Means and Implies to Equip Students
of Universities of Applied Sciences with an Ethical Compass.
Auteur: Stekelenburg, H.M.H. van
Jaar van publicatie: 2024
DOI: 10.5463/thesis.782
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: waarden, moreel kompas, docentprofessionalisering - Vereniging Hogescholen krijgt hulp bij versterken moreel kompas van studenten
De Vereniging Hogescholen (VH) heeft als doel om hbo-studenten op te leiden tot professionals met een ‘sterk moreel kompas’. Hoe dit precies moet vormkrijgen, bleef lang onduidelijk. Recent onderzoek van de Vrije Universiteit en Fontys toont echter hoe hogescholen deze morele ontwikkeling kunnen bevorderen.
Auteur: Heest, F. van
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: moreel bewustzijn, professionele identiteit, didactische bekwaamheid, Basiskwalificatie Onderwijs - Educating Uncertainty: How students and teachers deal with uncertainty in transdisciplinary courses on urban sustainability
The research highlights how learning to deal with uncertainty is an uncomfortable struggle for students and teachers. The conclusion suggests six design principles to help transform this struggle into a well-guided learning experience. These design principles focus on defining transdisciplinary learning objectives, making uncertainty attitudes explicit, and emphasizing personal development and emotional awareness in future sustainability education.
Auteur: Bohm, N.L.
Jaar van publicatie: 2024
DOI: 10.7480/abe.2024.18
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: uncertainty, sustainability education, transdisciplinary education, scaffolding, metacognition - Regenerative Futures: Eight Principles for Thinking and Practice
The concept of regeneration is inherently layered, complex and evolving. It can have spiritual, ecological and even medical connotations. Regardless of context however, regeneration evokes hopeful themes of renewal, revival, rebirth and restoration. Regeneration involves more than doing no harm, it is an active, positive and continuous process. With the increasing urgency of global challenges including climate change, biodiversity loss and excessive resource use, considering the concept of regenerative futures is particularly timely.
Auteur: Camress, K.
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: regeneratie, toekomst, causale gelaagde analyse, metaforen, transformatie - Seeding Futures for Wellbeing: Catalysing Collective Imagination
This booklet is intended as a collective imagination starter pack! It’s a reflection on several themes with the aim of engaging with other interested parties, both locally and internationally, in processes of rigorous imagining and deliberation about how we could create the conditions for futures in which values-led capitalism, democracy and wellbeing could flourish.
For each of the themes are some questions, perspectives, sense-making starting points and deeper potential discussion points aiming to foster collective imagination and deliberation drawn.
Auteurs: Burkett, I., McNeill, J., Stanley, G., Gibson, K., North, C., Drew, B., Fennessy, A., Marshall, T., Edema, S., Fountain, C.
Jaar van publicatie: 2023
DOI: 10.25904/1912/5007
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: Regeneratief leren, systeem denken, challenge mapping - Tijd voor betrokkenheid. Maatschappelijk engagement in het hoger onderwijs.: oratie Huijding
Vanuit verschillende hoeken worden universiteiten en andere instellingen voor hoger onderwijs opgeroepen om zich meer te verbinden met de maatschappij: Het is tijd voor betrokkenheid. De vlucht die Community Enageged Learning aan het nemen is bij de Universiteit Utrecht is mede het gevolg van het universiteitsbrede Community Engaged Learning programma dat is opgezet om de ontwikkeling van CEL te stimuleren.
Auteur: Heijding, J.
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: engaged, community, betrokkenheid, externe partners, maatschappelijke vraagstukken, gemeenschappelijk belang, systemisch, reflectie
Boeken
- Onderwijzen tijdens transities
Overal in Nederland staan onderwijspioniers op die denken én bewijzen dat het anders kan. Dat onderwijs een essentiële rol kan spelen in het verbeteren van ons eigen welzijn en dat van de planeet. Bas van den Berg ging bij tien van deze pioniers op bezoek en legde zijn bevindingen vast in dit boek.
Auteurs: Van Der Berg, B. & Boonstra, C.
Jaar van publicatie: 2023
ISBN: 9789464920024
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: sociale verandering, onderwijs, maatschappij - Tricky tijden : laat je niet gek maken
In Tricky tijden deelt Jitske Kramer haar nieuwste inzichten over cultuurveranderingen. De bestaande ordening staat ter discussie, het vertrouwde moeten we loslaten en grenzen worden verlegd. Elke transformatie kent een turbulente tussentijd, een intrigerende transitiefase waar de wereld lijkt te spelen met haar eigen regels.
Auteur: Kramer, J.
Jaar van publicatie: 2024
ISBN: 9789024464197
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: maatschappelijke veranderingen, culturele antropologie - Be a CHANGEMASTER: 12 Coaching Strategies for Leading Professional and Personal Change
How to use coaching strategies to lead change in any organization. Be a CHANGEMASTER is a practical guide for school and district leaders that provides 12 strategies for overcoming resistance to change.
Auteur: Reiss, K.
Jaar van publicatie: 2012
ISBN: 9781452279770
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: educational leadership, organizational leadership, self-actualization - Competences in Education for Sustainable Development : critical perspectivesThis volume highlights key moments and movements in this "competence turn" in Education for Sustainable Development (ESD), and explores the different ways in which competences have been conceptualized and implemented.
Auteurs: Vare, P., Lausselet, N., & Rieckmann, M.
Jaar van publicatie: 2022
ISBN: 9783030910556
Trefwoorden: sustainable development competences - Klimaatpsychologie: hoe psychologie bijdraagt aan een duurzaam leven
Klimaatpsychologie is de eerste publicatie in Nederland waarin een uitgebreid overzicht geboden wordt van hoe psychologie kan bijdragen aan het begrijpen en aanpakken van de complexe uitdagingen die klimaatverandering met zich meebrengt.
Auteur: Stel
Jaar van publicatie: 2024
ISBN: 9789024463855
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: klimaatveranderingen, psychologische aspecten - Futures Literacy Laboratory Playbook
An essentials guide for co-designing a lab to explore how and why we anticipate
Auteur: UNESCO
Jaar van publicatie: 2023
ISBN: 9789231005879
Toegankelijkheid: Open Access
Video's & podcasts
Dit zijn de SDG's: kleurrijk kompas voor een betere wereld
De Sustainable Development Goals (SDG's) zijn zeventien doelen om van de wereld een betere plek te maken in 2030. Ze zijn een mondiaal kompas, opgesteld door de Verenigde Naties, voor uitdagingen als armoede, onderwijs en de klimaatcrisis.
(05.05 min.)
Trefwoorden: SDG, kompas, doelen, impact
Alex Edmans / What to trust in a "post-truth" world
Only if you are truly open to the possibility of being wrong can you ever learn, says researcher Alex Edmans. In an insightful talk, he explores how confirmation bias -- the tendency to only accept information that supports your personal beliefs -- can lead you astray on social media, in politics and beyond, and offers three practical tools for finding evidence you can actually trust.
(17:39 min.)
World Wide Fund for Nature / Lecture on learning for sustainable development
(10.03 min.)
Making Sense of Complexity - an introduction to Cynefin.
(04.07 min.)
Hoe voer je echt goede gesprekken / VO-praat met Frank Weijers
Frank Weijers legt in de video uit hoe je een goed gesprek opbouwt, waarbij álle perspectieven een stem krijgen (democracy) en onderliggende emoties boven water komen (deep).
(10.03 min.)
The Cynefin Framework
The Cynefin Framework is central to Cognitive Edge methods and tools. It allows executives to see things from new viewpoints, assimilate complex concepts, and address real-world problems and opportunities. Using the Cynefin framework can help executives sense which context they are in so that they can not only make better decisions but also avoid the problems that arise when their preferred management style causes them to make mistakes.
(08:37 min.)
Podcasts
- Leren voor Morgen. Duurzame Docent: Samenlevingsleren
Marjan Nijenbanning: "Er is maar één manier en dat is samen"
In de duurzame docent podcast spreekt Wieneke Maris winnaars van de Duurzame Docent Verkiezing. Wat is er verandert na het winnen van de titel? Hoe brengen zijn duurzaamheid in het klaslokaal? Wat drijft ze? En hoe reageren hun leerlingen/studenten? In deze aflevering een gesprek met Marjan Nijenbanning, winnaar Duurzame Docent verkiezing 2020 mbo - Radicale Hoop
Radicale Hoop in gesprek met psychiater Dirk de Wachter (NL) - Zijn wij het als sector wel waard om vernieuwd te worden?
In deze aflevering gaat onderzoeker Bas van den Berg de diepte in over wat het betekent om een onderwijzer te zijn in tijden van grote maatschappelijke transities. Wat betekent dat nou eigenlijk om fundamentele systeemverandering in de ogen te kijken en te zeggen… "ja, het is zwaar, maar ik ga door". Hij deelt een sneak preview van zijn volgende boek Onderwijzen tijdens Transities in deze 20 minuten en schetst daarin de noodzaak, rol, en kansen van (hoger) onderwijs om bij te dragen aan duurzame en rechtvaardige toekomst. Benieuwd? Luisteren! - Leren voor morgen
Podcasts over good practices op het gebied van duurzame ontwikkeling. - The Regeneration Lab | Bas van den Berg
De podcast van de onderzoeksgroep Regenerative Thinking van het Mission Zero expertisecentrum van de Haagse Hogeschool, waar geïntegreerd onderzoek gedaan word naar regeneratieve oplossingen voor een duurzamere toekomst. In elke aflevering komt een vooraanstaande docent, activist, professor of onderzoeker aan het woord die zich al bezighoudt met meer regeneratieve vormen van hoger onderwijs. Ga mee op deze reis en ontdek hoe deze onderwijsinnovaties zijn ontstaan, hoe ze in de praktijk worden gebracht en welke mooie toekomstbeelden er worden geschetst voor meer regeneratief hoger onderwijs. Onderweg word je meegenomen met de systemische en persoonlijke uitdagingen, barrières en mogelijkheden waarmee de sprekers worden geconfronteerd om dit te doen.
Toegankelijkheid: Open Access - Hoe we denken over milieu | Wybren Verstegen | Welkom in het Antropoceen #47
Altijd weer die doemscenario’s, en zo weinig aandacht voor échte oplossingen: wat zit daar toch achter? En dan die eeuwige verheerlijking van de nobele wilde, die zo fijn leefde in harmonie met de natuur: vanwaar toch zo weinig besef van hoe het écht zat? Milieuhistoricus Wybren Verstegen bespreekt wat er zit achter ons denken over het milieu.
Bedoelen we wel wat we zeggen? Gaat het ons om het beschermen van de natuur, of willen we aan anderen laten weten dat de samenleving ziek is en de mens moet veranderen? Hoe is het milieubewustzijn in Europa opgekomen? Wat wil de milieubeweging? Een gesprek over de mythe van oervolkeren, het verlangen naar het paradijs en de lokroep van de apocalyps – en, hoe kan het anders: een scheutje kernenergie.
Toegankelijkheid: Open Access
Overige inspiratiebronnen
- Lesgeven over duurzaamheid
De leermodule ‘Lesgeven voor en over duurzaamheid’ is het resultaat van een samenwerking tussen Duurzaam Educatiepunt (Vlaamse Overheid) en de vijf Vlaamse universiteiten. Wij hopen je te besmetten met dezelfde passie voor duurzaamheidseducatie.
Auteurs: KU Leuven, UAntwerpen, UGent, UHasselt, VUB, Ecocampus Duurzaam Hoger Onderwijs
Jaar van uitgave: z.d.
Toegankelijkheid: Open Access - Rubric voor duurzaamheidseducatie in een onderwijsleersituatie
Auteur: Duurzaam educatiepunt Vlaanderen
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access - Handvatten voor sterke duurzaamheidseducatieBegeleidende brochure bij de EDO-rubric van Duurzaam Educatiepunt
Auteur: Duurzaam educatiepunt Vlaanderen
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access - Leermateriaal duurzaamheid
Op deze pagina een verzameling lesmateriaal om je eigen kennis verder bij te schaven of om ingezet kan worden in eigen vakken, live of online.
Auteur: KU Leuven
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access - Systems thinking activities used in K-12 for up two decades
Infusing systems thinking activities in pre-college education (grades K-12) means updating precollege education so it includes a study of many systemic behavior patterns that are ubiquitous in the real world. Systems thinking tools include those using both paper and pencil and the computer and enhance learning in the classroom making it more student-centered, more active, and allowing students to analyze problems that have been heretofore beyond the scope of K-12 classrooms.
Auteur: Fisher, D. M., Systems Thinking Association
Jaar van publicatie: 2023
Trefwoorden: systeemdenken, complexiteit - Strategies and Methods for Teaching Values i the Context of Science and Technology - Approaches for faciliting valuesA teaching truism states that there is not one best strategy or approach to teach anything to anyone. This implies that the teacher must be ready to bring about a learning experience for the students through a carefully selected learning/teaching strategy, from a reservoir of strategies the teacher has been equipped with. It is therefore necessary to offer the science teacher an adequate pool of these strategies relevant to the development of the subject of and values in focus.
Strategies and methods for teaching values pp. 32-39
Auteurs: UNESCO
Jaar van publicatie: 1993
Toegankelijkheid: Open Access - Whole School Approaches to Sustainability: Exemplary practices from around the world
This report provides an analysis of practical examples of the use of a WSA to help achieve Sustainable Development Goal (SDG) 4 - Quality Education for all, and all the other connecting SDGs. Distinct but inevitably connected and reinforcing features of a WSA are highlighted: Curriculum design assessment and development; Pedagogical innovation; School management and leadership; School-community relationships; Professional development of all staff; and Institutional practices – The school as a ‘living laboratory’ for experimenting with healthy, equitable, democratic, and ecologically sustainable living. Schools engaging with a WSA from sixteen countries have contributed to the report.
Auteurs: Mathie, R. G., & Wals, A. E. J.
Jaar van publicatie: 2022
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: whole school benadering, schoolorganisatie - Duurzaamheid bij de RUG: Duurzaamheid in het DNA van de universiteit
Roadmap duurzaamheid RUG, Green Office RUG
De 17 door de Verenigde Naties geformuleerde SDG’s zijn samen met de Roadmap duurzaamheid leidend voor de duurzame ambities van de RUG. Met behulp van de SDG’s wil de RUG inzetten op nieuwe inzichten en oplossingen voor duurzaam onderwijs, onderzoek en maatschappelijke ontwikkelingen. De SDG’s gaan niet alleen een grotere rol spelen in het onderwijs en onderzoek van de RUG, maar zullen ook in de bedrijfsvoering van de universiteit worden nagestreefd.
Auteur: Rijksuniversiteit Groningen
Jaar van publicatie: 2021
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: whole school benadering - KlimaatGesprekken
Eindrapport burgerwetenschappelijk onderzoek naar houdingen ten opzichte van de klimaattransitie in Nederland, uitgevoerd door Stichting KlimaatGesprekken in opdracht van het Nationaal Klimaat Platform.
Auteur: Snepvangers, S., Goren, A., Van Den Broeke, B., Van Lingen, T.
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: onderzoek, houdingen, klimaattransitie, communicatie, informeren - Handleiding Toekomstdenken
Twaalf methoden voor ontwerpend denken en handelen.
Auteur: College van Rijksadviseurs
Jaar van publicatie: 2023
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: toekomstdenken, methoden, ontwerpen, handleiding - Promoting Systems Thinking through Biology LessonsThis study’s goal was to analyze various teaching approaches within the context of natural science lessons, especially in biology. The main focus of the paper lies on the effectiveness of different teaching methods in promoting systems thinking in the field of Education for Sustainable Development.
Auteurs: Riess, W., & Mischo, C.
Jaar van publicatie: 2009
Toegankelijkheid: niet open access / beschikbaar via HanzeMediatheek
Trefwoorden: systeemdenken, complexiteit, computersimulatie - Dialogisch valideren, Leren reflecteren voor en door leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs, werkboek, 2021
Dialogisch Valideren in de klas. Leren reflecteren voor en door leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. Werkboek. Utrecht, Instituut Archimedes, Hogeschool Utrecht i.s.m. CL3S.
Auteur: Kleijer, C., Duvekot. R., Kortas, J., Ruijgrok, C. & Vijgen, M.
Jaar van publicatie: 2021
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: reflecteren, oefeningen, keuzes, vaardigheden, handreiking, dialoog - Sustain’ability’ in higher education in times of crises, Arjen Wals, WUR/NLSU/Unesco, 2024
Presentatie Sustain’ability’ in higher education in times of crises what needs sustaining? What needs disrupting? What abilities? What kind of education? Conversation Starter VU Education Day (15-02-2024)
Auteur: Wals, A.
Jaar van publicatie: 2024
Toegankelijkheid: Open Access
Trefwoorden: whole university approach, boundary crossing, change, systems thinking, values, transition
- Jongerenperspectief op de klimaatcrisis
Onderzoekers van het jongerenplatform YoungXperts (onderdeel van het Erasmus SYNC Lab) onderzochten het perspectief van jongeren op de klimaatcrisis. Jongeren (12 - 28 jaar) ervaren in hun dagelijks leven namelijk niet alleen problemen, maar zien ook vaak de oplossingen. Zij zijn daarom de experts over hun eigen leven. Hoe beleven jongeren het om op te groeien in een klimaatcrisis?
Online Flipbook (YoungXperts, 2024)
Browzine
Bijblijven in je vakgebied?
Gebruik Browzine!
Door BrowZine word je op de hoogte gehouden van
nieuwe publicaties in de door jou gekozen digitale tijdschriften.