Onderwijs en AI

⚖️Ethische aandachtspunten bij het gebruik van AI in het onderwijs

Het gebruik van generatieve AI brengt verantwoordelijkheden met zich mee. De impact van deze technologie reikt verder dan het klaslokaal: het raakt studenten, docenten en de samenleving. We weten nog niet precies wat de lange termijn effecten zullen zijn — des te belangrijker is het om nu al stil te staan bij de ethische vragen die spelen.

Hieronder vind je de belangrijkste aandachtspunten:

1. 🔏Privacy en databeveiliging
   Voer geen persoonsgegevens of vertrouwelijke informatie in AI-systemen in zonder expliciete toestemming. Zie ook de tab Wet- en regelgeving.
    
2. ⚖️Bias en discriminatie
   AI-modellen kunnen vooringenomen zijn en zo ongelijkheid versterken. Wees je bewust van de bias in data en algoritmes — en neem maatregelen om dit te herkennen en te beperken.
    
3. 🕵️Transparantie en verantwoordelijkheid
   Omdat AI vaak een 'black box' is, is het belangrijk om helder te communiceren over het gebruik ervan. Jij blijft verantwoordelijk voor de uitkomsten die je gebruikt of deelt.
    
4. 📉Arbeidsmarkt en professionele ontwikkeling
   AI verandert beroepen en vaardigheden. Denk na over wat dit betekent voor jouw rol als docent én die van je studenten.
    
5. 📝Informed consent
   Gebruik AI nooit voor het verwerken of analyseren van studentwerk of -gegevens zonder duidelijke, geïnformeerde toestemming. Dit geldt ook voor AI-detectie van ingeleverd werk.
    
6. 🌍Lange termijn gevolgen
   Overweeg de bredere impact van AI op onderwijskwaliteit, leerervaringen en de relatie tussen docent en student.
    
7. 🏛️Organisatorisch beleid en richtlijnen
   Bekijk het AI-beleid op de intranetpagina in Weten & Regelen van de Hanzehogeschool Groningen (alleen intern beschikbaar). Ook het Framework_gebruik_AI_binnen_de_HAN-(juni-2024).pdf bevat nuttige richtlijnen.

📖Verder lezen en overwegen:

• Ook provincies manen hun ambtenaren tot terughoudendheid met ChatGPT.
• Fraude met AI wordt steeds geavanceerder.: 91 procent herkent niet dat déze phishingbrief door AI is geschreven | Hart van Nederland.
• Creatieve makers vragen zich af: mogen AI-bedrijven zomaar het internet leegtrekken? Lees hierover op Tweakers
• AI is niet altijd goedkoper dan mensenwerk. Mensen doen werk in de meeste gevallen goedkoper dan AI (businessinsider.nl) en lees meer over de onzichtbare kosten van AI - Kennisnet.

🔐 Privacy en de AVG

Het gebruik van AI-tools zoals ChatGPT is niet zonder risico’s. Alles wat je invoert, kan (technisch gezien) worden opgeslagen en gebruikt om het systeem te verbeteren. Bij ChatGPT gebeurt dit door OpenAI. Hoewel je de optie kunt uitzetten om je input te gebruiken voor training, sluit dit niet uit dat de gegevens alsnog worden verwerkt buiten Europa. Dat betekent dat het gebruik van deze tools niet automatisch voldoet aan de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming).

Advies:
Gebruik geen persoonsgegevens, studentgegevens of bedrijfsgevoelige informatie in AI-tools waarvan je niet zeker weet waar en hoe data worden opgeslagen en verwerkt. Bij twijfel: niet invoeren.

Meer informatie vind je op deze pagina in Weten & Regelen op het intranet van de Hanzehogeschool Groningen (alleen toegankelijk met login).

📂 Uploaden van content

Benalve AVG-gevoelige gegevens mag ook andere informatie niet altijd zomaar geüpload worden naar AI-systemen. Veel leveranciers van databanken – zoals NexisUni, EBSCO of ScienceDirect – verbieden het uploaden van hun content naar generatieve AI-tools zoals ChatGPT, ook niet ter analyse of samenvatting.

Voorbeeld: NexisUni stelt expliciet dat:
"Our agreements do not permit you to use or upload content you receive through LexisNexis into external applications, bots, software or websites, including those using artificial intelligence technologies such as large language models and generative AI."

Let dus goed op of je informatie gebruikt uit bronnen met licentievoorwaarden. Bij twijfel: raadpleeg de bibliotheek of een informatiespecialist.

📜De Europese AI-verordening (AI Act)

In juni 2025 treedt de nieuwe AI Act van de Europese Unie in werking. Deze verordening stelt eisen aan de ontwikkeling en het gebruik van AI-systemen, afhankelijk van het risico dat een systeem met zich meebrengt. Voor generatieve AI zoals ChatGPT geldt een transparantieverplichting: gebruikers moeten weten dat ze met AI communiceren, en moeten geïnformeerd worden over hoe het systeem tot zijn output komt.

Voor het hoger onderwijs betekent dit onder meer:

• bewustwording over de inzet van AI in toetsen en begeleiding;
• transparantie richting studenten over gebruik van AI-tools;
• en alertheid op de juridische status van commerciële AI-toepassingen in het onderwijs.

De AI Act is een stap richting verantwoord, ethisch én veilig gebruik van AI. Veel is nog in ontwikkeling – blijf dus op de hoogte van updates via je instelling (Mijn Hanze en/of de Hanze AI Community | Microsoft Teams). Meer informatie over de AI Verordening vind je op AI-verordening AI (Artificiële Intelligentie) - Digitale Overheid (English: EU AI Act: first regulation on artificial intelligence | Topics | European Parliament).

📑AI en toetsing

Het gebruik van AI door studenten bij toetsing is niet persé fraude, alleen het ongeoorloofd gebruik kan worden aangemerkt als fraude. In artikel 5.6 van het Studentenstatuut is opgenomen dat fraude wordt gedefinieerd als het handelen of nalaten van een student dat er op is gericht het vormen van een juist oordeel omtrent diens kennis, inzicht en vaardigheden geheel of gedeeltelijk onmogelijk te maken. Het gebruik maken van ChatGPT (of andere AI-tools) wanneer dit niet is toegestaan of zonder dit (juist) te vermelden, valt dus onder deze definitie van fraude.

Het is goed om te realiseren dat fraude van alle tijden is en dat er altijd nieuwe manieren worden gevonden om ongemerkt te frauderen. Bij schriftelijke opdrachten bestond altijd al het risico dat een student deze door een ander liet maken: bijv. door een familielid in te schakelen of een bureau hiervoor te betalen. De opkomst van ChatGPT betekent dat een opdracht nu ook uitbesteed kan worden aan een computerprogramma. Bovendien ligt die vorm van uitbesteding voor alle studenten binnen handbereik en niet enkel voor studenten met connecties of geld. Het is en blijft dus belangrijk om bij het opstellen van toetsen goed na te denken over hoe je zo goed mogelijk waarborgt dat een student zelf de leeruitkomsten aantoont.

Een (eerste?) stap daarbij kan zijn studenten te vragen het gebruik van AI te verantwoorden. Bijvoorbeeld in een korte bijlage waarin de student een aantal reflectievragen over het AI-gebruik beantwoordt.

Zie verder deze pagina in Weten & Regelen op het intranet van de Hanzehogeschool Groningen (login vereist)

🧠AI en denken

Een andere vraag in het kader van fraude is: hoe weet je of je met een persoon of met een computer te maken hebt? Is de content bedacht door een mens of gegenereerd door een computer? En wat is dan het verschil? In het digitale spiegelpaleis dat ChatGPT heet (managementsite.nl), duikt Ben Kuiken in dit vraagstuk.

Dit artikel concludeert dat het gebruik van AI in het hoger onderwijs zowel kansen als uitdagingen met zich meebrengt, maar dat universiteiten deze zorgen effectief kunnen aanpakken door te kiezen voor proactieve en ethische benadering voor gebruik van deze tools.

Cotton, D. R. E., Cotton, P. A., & Shipway, J. R. (2023). Chatting and cheating: Ensuring academic integrity in the era of ChatGPT. Innovations in Education and Teaching International, 61(2), 228–239. https://doi.org/10.1080/14703297.2023.2190148 

🔎 AI-detectie: wat kun je (niet) verwachten?

Het herkennen van gegenereerde tekst met AI-tools zoals ChatGPT blijft lastig. Er bestaan wel detectietools, maar deze zijn momenteel onvoldoende betrouwbaar. AI-systemen verbeteren razendsnel, en er verschijnen voortdurend nieuwe tools die juist ontworpen zijn om detectie te omzeilen.

👀 Wat kun je dan wél doen?

Als docent kun je het beste zelf de opdracht of vraagstelling invoeren in een tool als ChatGPT, Microsoft Copilot of Google Gemini. Zo krijg je een indruk van wat een AI zou kunnen genereren. Die output kun je vergelijken met het werk van studenten. Zie het niet als sluitend bewijs, maar als hulpmiddel om scherper te kijken.

🚩 Mogelijke signalen van AI-gebruik

Er zijn ook inhoudelijke en stilistische aanwijzingen die kunnen duiden op het gebruik van generatieve AI. Let bijvoorbeeld op:

📚 Brongebruik

• Bronnen die niet blijken te bestaan, of nooit door genoemde auteurs zijn geschreven.

• Een opvallend gebrek aan specifieke, actuele of gepagineerde bronnen.

• Betaalde of onlogische artikelen die studenten normaal niet zouden raadplegen.

📝 Taalgebruik en stijl

• Overmatig netjes en foutloos taalgebruik, inclusief een perfecte structuur.

• Veel verbindingswoorden: “ten eerste”, “echter”, “desalniettemin”, enzovoorts.

• Herhaling van dezelfde argumenten in iets andere bewoording.

• Algemeen en vaag taalgebruik zonder concrete voorbeelden.

• Overdreven formele schrijfstijl, die niet past bij het taalniveau van de student.

Natuurlijk is geen enkel signaal op zichzelf bewijs van AI-gebruik. Maar als je meerdere aanwijzingen ziet, kan dat reden zijn voor een gesprek met de student. Zeker als je diens stijl goed kent.

📎 Tip: Zie ook  Het herkennen van AI generated content in teksten - Frankwatching.
📎 Tip: Zie ook  Checklist beoordelen GenAI content - UvA/HvA

🖼️Opsporen van AI-gegenereerde afbeeldingen

• Maybe's AI Art Detector Deze app is een proof-of-concept demonstratie van het gebruik van een ViT-model om te voorspellen of een artistieke afbeelding is gegenereerd met behulp van AI.
• Illuminarty: voor opsporen van AI-gegenereerde afbeeldingen, synthetische, vervalste afbeeldingen en detecteren van deepfake.

  Ook optie voor teksten

📖Interessant om te lezen

• Desaire, H., Chua, A. E., Isom, M., Jarosova, R., & Hua, D. (2023). Distinguishing academic science writing from humans or ChatGPT with over 99% accuracy using off-the-shelf machine learning tools. Cell Reports Physical Science 4, 101426. https://doi.org/10.1016/j.xcrp.2023.101426

• Needle, F. (2023, 15 mei). AI Detection: How to Pinpoint AI Generated Text and Imagery [+ Detection Tools]. HubSpot. Geraadpleegd op 5 juni 2023 van https://blog.hubspot.com/marketing/ai-detection

• Weber-Wulff, D., Anohina-Naumeca, A., Bjelobaba, S. et al. Testing of detection tools for AI-generated text. Int J Educ Integr 19, 26 (2023). https://doi.org/10.1007/s40979-023-00146-z

• Akram, A. (2023). An empirical study of ai generated text detection tools. arXiv preprint arXiv:2310.01423. https://arxiv.org/abs/2310.01423

• Doraid Dalalah, Osama M.A. Dalalah, The false positives and false negatives of generative AI detection tools in education and academic research: The case of ChatGPT, The International Journal of Management Education, Volume 21, Issue 2, 2023, https://doi.org/10.1016/j.ijme.2023.100822.

‼️Updates, feedback en aanvullingen welkom bij ai@org,hanze,nl

AI literacy

De RuG ontwikkelde een uitgebreide online e-learning course over AI literacy, de Critical AI Literacy e-learning course.

De course bestaat uit een verzameling tekstbestanden en video's (alles in het Engels) en is bedoeld voor zowel studenten als docenten die meer willen leren over de basisprincipes van op tekst gebaseerde generatieve AI-modellen zoals ChatGPT. De cursus behandelt vijf onderwerpen:

• Wat is AI?
• Hoe werken generatieve AI-modellen?
• Wat zijn de beperkingen van generatieve AI-modellen?
• Welke ethische implicaties zijn er verbonden aan generatieve AI-modellen?
• Wat zijn enkele toepassingen en overwegingen voor het gebruik van generatieve AI-modellen.

Gebruik van AI door studenten van de Hanzehogeschool

Twee reportages:

Collega Ning Ding deed onderzoek naar het gebruik van AI door studenten in de Hanzehogeschool.

Hieronder haar aanbevelingen (twee infographics) en.conclusies (PowerPoint)

Wanneer en hoe kun je AI gebruiken bij taken en opdrachten?

Erik Devlies gebruikt een schaal voor AI-gebruik in taken en opdrachten die onderwijsinstellingen en studenten kan helpen te bepalen in welke mate AI wel of geen rol kan spelen bij taken en opdrachten. Meer informatie en voorbeelden hiervan zijn te vinden in The AI Assessment Scale in Action: Examples from K-12 and Higher Education Across the World – Leon Furze en in Wanneer en hoe mag je AI gebruiken bij taken en opdrachten? | WilfredRubens.com over leren en ICT (te-learning.nl) voegt Wilfred Rubens daar zijn overdenkingen aan toe.

Bedenk overigens altijd dat generatieve AI, een taalmodel, geen kennis genereert. Het produceert aannemelijk klinkende taal die wij interpreteren als informatie. Berend Last schrijft hier meer over op LinkedIn.

Bron: https://www.schoolmakers.be/blog/ai-gebruik-in-taken-en-opdrachten/

Video: School will never be the same

Inhoud:

• 00:00 - Introduction;
• 02:28 - How do we know that students have learned? path 1: Banning AI;
• 06:03 - How do we know that students have learned? Path 2: Allowing AI;
• 09:52 - The problem with the calculator analogy;
• 11:18 - The science of learning;
• 15:44 - Conclusion

Zie Creating a Personalized Study Schedule with AI | Elite Medical Prep

De auteur past dit toe voor het medisch domein. AI biedt volgens hem mogelijkheid om studieplannen aan te passen aan de individuele sterktes en zwaktes van lerenden. Een belangrijk voordeel van AI op het gebied van studieplanning is de flexibiliteit. Het effectief benutten van AI, vereist echter dat de lerenden  gedetailleerde informatie verschaft. Daar vloeit ook volgens de auteur een kanttekening uit voort. AI-systemen zijn afhankelijk van de informatie die ze ontvangen en kunnen onbewuste zwakheden van de lerende over het hoofd zien. Desalniettemin kan AI volgens de auteur worden ingezet als een waardevol hulpmiddel bij het creëren van een efficiënte en gepersonaliseerde studieplanning. (Via Drie bijdragen over generatieve AI en didactiek | WilfredRubens.com)

Toolkit AI-bestendig toetsen - HAN

Collega's van de HAN ontwikkelden een toolkit AI-bestendig toetsen, met onderstaand overzicht:

En de volgende disclaimers:

1. Het doel van deze toolkit is zicht krijgen op de AI-bestendigheid van de toetsen in de opleiding. De uitkomsten zeggen daarmee nog niets over de validiteit en betrouwbaarheid van de toetsen.
2. AI ontwikkelt zicht razendsnel. Daarom doen we een appèl op opleidingen om kritisch te kijken en te blijven kijken naar hun toetsing in het licht van het gehele toetsprogramma. Neem daarbij de onderliggende onderbouwing van de risico-indicatie en de te nemen maatregelen mee in de analyse.

AI bij summatieve toetsing

Wel of geen AI bij summatieve toetsing? Deze aspecten kunnen behulpzaam zijn bij het beantwoorden van die vraag.
Op persoonlijke titel gemaakt door Peter Hollants, vooralsnog niet uitgezet in de praktijk). Jatten en er op schieten mag.
Klik op de afbeelding voor een vergroting

Kansen en bedreigingen per toetsvorm

Bij toetsing willen we vanzelfsprekend een authentieke en unieke prestatie van de lerende zelf zien. Met de release van een nieuwe generatie AI zoals ChatGPT is er voor veel opleidingen reden om na te denken over de consequenties op de korte en langere termijn. Die consequenties hangen sterk samen met de structuur van het gebruikte toetsprogramma en de toetsvormen die worden ingezet. Dit speelt in het bijzonder wanneer studenten worden beoordeeld op producten (veelal tekst of code) die nu ook goed door AI gemaakt kunnen worden.

Om studentprestaties betrouwbaar en valide te kunnen beoordelen wordt het steeds belangrijker om goed zicht te houden op het proces dat leidt tot de prestatie, en dus minder sterk te focussen op het product. Dit is overigens in lijn met ander beleid. De ontwikkelingen rondom AI ervaren we in zekere zin dan ook als ‘wind in de rug’, omdat het verder het belang onderstreept om te volharden op de ingeslagen koers. Het neemt niet weg dat er voor de korte termijn voor sommige opleidingen wellicht aanpassingen of aanvullingen nodig zijn voor de toetsing. In bovenstaande interactieve PowerPoint worden de kansen, bedreigingen en benodigde acties voor verschillende toetsvormen toegelicht en mogelijke oplossingen geboden.

Daarbij wordt er per toetsvorm kort ingegaan op eventuele kansen of kwetsbaarheid door AI. Voor eventuele kansen kunnen bijvoorbeeld curriculumcommissies of docententeams zelf beoordelen in hoeverre AI ook ingezet kan worden om sneller hogere orde gesprekken met studenten te organiseren. Voor wat betreft de bedreigingen; naast het evalueren van de aparte toetsen lijkt het ons vooral ook belangrijk dat het toetsprogramma als geheel goed door examencommissies geanalyseerd/beoordeeld wordt om betrouwbaarheid en validiteit te kunnen garanderen. Ook kan het van belang zijn om de formulering van leeruitkomsten te herevalueren.

Klik op de toetsvorm voor informatie over kansen, bedreigingen en benodigde acties.

Competentietoetsen:

Productbeoordeling | Performance assessment | Portfolio-assessment zonder interview | Portfolio-assessment met interview

Kennistoetsen:

MC-toets | Open vragen toets | Mondelinge toets | Essay

Vaardigheidstoetsen:

Observatie | Productbeoordeling | Reflectieverslag

Met dank aan de collega's van de diensten
O&O, DLWO en O&S van NHLStenden hogeschool,
die de eerste versie van onderstaand overzicht samenstelden.

Gen-AI is ook erg geschikt voor het maken van rubrics

Over de kwaliteit van AI-gegenereerde rubrcis

• Zoals bij alle toepassingen van AI is de kwaliteit van de output, in dit geval dus de rubric, afhankelijk van de kwaliteit van de input, de prompt. Hier vind je inspiratie voor prompts voor het genereren van Rubrics | AI for Education.


• In het artikel Using ChatGPT to create teaching materials: marking criteria & rubrics | Dr. Emily Nordmann onderzoekt de auteur of ChatGPT de zes beoordelingscriteria, die zij en haar collega’s gebruiken, kon verbeteren. De resultaten van het experiment waren goed. Vervolgens vroeg de auteur om de beschrijvingen van de beoordelingscriteria. Ook hier waren de resultaten zeer bevredigend. Natuurlijk zijn er volgens haar enkele kritische opmerkingen te maken. De output is zeker niet perfect en kan niet zonder meer gebruikt worden zonder een redacteur met expertise. (Via Drie bijdragen over generatieve AI en didactiek | WilfredRubens.com)

AI en toetsen - de rol van leerdoelen

Om de toetsing AI-proof te maken, kan ook kritisch worden gekeken naar de leerdoelen. De bovenste 3 lagen van de taxonomie van Bloom- toepassen, analyseren of creeëren - zijn vaardigheden die AI niet kan en die juist belangrijk zijn voor een goede beroepsbeoefenaar. Door te toetsen op deze leerdoelen worden toetsen meer AI-proof en ontstaat er zelfs ruimte om de student AI als gereedschap in te laten zetten tijdens toetsing.

Op dit moment is het in het hoger onderwijs zo dat de leerdoelen of leeruitkomsten met een kader vormen dat de digi- en datavaardigheid van studenten, docenten en examinatoren nog sterker in beeld kan brengen, hoe AI constructief kan worden ingezet in de doorontwikkeling van flexibele curricula.

Leeruitkomsten kunnen zodanig gepersonaliseerd worden in de uitvoering van studie, taken en opdrachten, dat de motivatie van de student is om eigen onderzoek uit te voeren en de eigen ontwikkeling centraal te stellen. Dat zal een andere blik op de invulling en samenhang van leerdoelen of leeruitkomsten vragen van de opleidingsprofielen. In elk geval zal worden nagegaan, welke rol ChatGPT of AI in de beroepspraktijk van de op te leiden beroepsbeoefenaren zal gaan spelen. En daar zal in het onderwijs en in de toetsing een rol voor moeten worden ingeruimd. [5]

Automatische feedback en beoordeling: toekomstmuziek?

Automatische feedback lijkt een aantrekkelijke toepassing van generatieve AI in het onderwijs. Ten opzichte van feedback door docenten of hun medestudenten krijgen studenten bij feedback door generatieve AI sneller en mogelijk ook meer persoonlijke of individuele feedback. Feedback door generatieve AI is telkens uniek, in tegenstelling tot de geautomatiseerde feedback door niet intelligente systemen zoals de standaard feedback bij meerkeuzevragen. Hierdoor kan feedback door generatieve AI ook bijdragen aan meer leerwegonafhankelijk onderwijs.

Voor docenten kan automatische feedback een aanzienlijke tijdsbesparing betekenen. Tijd die ze dan aan andere onderwijstaken kunnen besteden, zoals persoonlijke begeleiding van studenten of het doorontwikkelen van het onderwijs. Mogelijk is die feedback ook objectiever. Tevens kan feedback door generatieve AI wellicht bijdragen een rijkere dataset voor learing analytics, en daarmee aan het meer doelgericht doorontwikkelen van het onderwijs.

Er zijn nog veel meer voordelen van geautomatiseerde feedback en beoordeling te bedenken, en hoewel generatieve AI-tools bekend zijn om hun onnauwkeurige antwoorden, is het ondertussen wel mogelijk om AI in te zetten voor geautomatiseerde feedback. Pascal Mariany, senior docent aan de Hogeschool Utrecht en zelfstandig innovator in het onderwijs, gespecialiseerd in AI en game development, heeft hioervoor een tool ontwikkeld die hij gratis beschikbaar stelt: Feedback Companion Edu - Jouw Gratis AI maatje. Pascal staat voor AI-tools die de dialoog kunnen versterken. Hij benadrukt het belang van transparantie in het gebruik van deze tools en biedt keuzevrijheid door middel van een opt-in benadering. Hierdoor kan automatische feedback een plek krijgen in het gehele feedbackproces:

Automatisch beoordelen door AI-tools is echter nog een brug te ver, zo blijkt ook uit recent onderzoek. Ook bevat de AVG een verbod op een "uitsluitend op geautomatiseerde verwerking gebaseerd besluit waaraan voor de betrokkene juridische of anderszins aanmerkelijke gevolgen zijn verbonden": toezicht_op_ai_en_algoritmes.pdf (autoriteitpersoonsgegevens.nl). Geautomatiseerde summatieve beoordeling in het onderwijs heeft zonder twijfel aanmerkelijke gevolgen voor de studenten, en is dus bij wet verboden.

ChatGPT zelf ondersteunt dit door te zeggen: "As an AI, I can certainly help you review an assignment and provide feedback on areas such as grammar, structure, clarity, and coherence. However, I can't assign a numerical or letter grade like a human teacher would. This is because grading often involves subjective judgment and understanding of the specific grading criteria used in your class or school, which I don't have access to." (Met dank aan Paolo Tomev, studentassistent in het lectoraat Digitale Transformatie)

Zie verder ook

• Kunnen we het nakijken van huiswerk toevertrouwen aan Artificial Intelligence?  - Docentenbijscholing
• AI's New Role In Education: Automated Grading - eLearning Industry
• Wat betekent AI voor toetsing? | SURF Communities
• Onderwijs Orakel - jouw gids in de wereld van onderwijs

Post-AI Assessment Design

"As initial fear of AI among educators turns more and more into curiosity, the question I get asked most is: how can I assess learning if ChatGPT can write assignments? This week, I’ll share a simple, three-step guide to get you started on designing assessments for the post-AI classroom, plus some tips on how to use ChatGPT to help you to rapidly redesign your assessments"

Zie Post-AI Assessment Design - by Dr Philippa Hardman (substack.com)

Advies van de Nederlandse AI Coalitie

Laat studenten hun AI gebruik verantwoorden

Aspecten die niet expliciet aan bod komen in dit document zijn bijvoorbeeld: mogelijkheden bieden aan studenten om met AI te experimenteren, toetsvormen ontwerpen waarin AI een sleutelrol speelt, AI inzetten om eerste draft versies te genereren van essays, teksten, projecten enzovoorts. Wanneer deze mogelijkheden aan studenten geboden worden, is het belangrijk dat de studenten AI verantwoord gebruiken, en daarom dat de studenten hun AI gebruik ook verantwoorden. In de Europese AI Act staat verantwoorden van AI gebruik centraal: het gebruik van AI is vaak toegestaan, maar in alle gevallen wordt verwacht dat er verantwoording wordt afgelegd voor het gebruik van AI. Het verdient aanbeveling studenten dit vanaf het begin te leren (zie ook het korte artikel How To Teach With AI Transparency Statements - Faculty Focus | Higher Ed Teaching & Learning), en zeker bij werk dat wordt ingeleverd voor feedback (en/of voor een cijfer) verantwoording van het AI gebruik te eisen. Dat kan bijvoorbeeld in een korte bijlage bij het gemaakte werk, waarin de student de volgende aspecten toelicht:
 

Reflectievragen AI-gebruik bij opdrachten

Bij AI-gebruik is het belangrijk dat je zelf verantwoordelijkheid neemt voor de inhoud, kwaliteit en ethiek van je werk. AI is een hulpmiddel, geen eindverantwoordelijke. Onderstaande vragen helpen je om aan te tonen dat je die verantwoordelijkheid inderdaad hebt genomen. Je hoeft niet elke vraag in detail te beantwoorden. Vaak zijn een of twee zinnen al voldoende.

1. Oriëntatie en keuze van AI-tools

• Welke AI-tool(s) heb je gebruikt? Waarom koos je specifiek voor deze tool(s)?

• Wat wist je al over de mogelijkheden en beperkingen van deze tool(s) voordat je ze gebruikte?

• Welke alternatieven heb je overwogen, en waarom heb je die uiteindelijk niet gebruikt?

2. Werkwijze en aanpak

• Op welk moment in je werkproces heb je AI ingezet (bijvoorbeeld: brainstorm, zoekfase, schrijven, controleren)?

• Wat was de precieze taak of vraag die je aan de AI stelde?

• Hoe heb je de antwoorden van de AI beoordeeld op betrouwbaarheid en bruikbaarheid?

3. Kritische reflectie

• In hoeverre heeft het gebruik van AI je werk verbeterd, versneld of verdiept?

• Welke risico’s of valkuilen zag je in het gebruik van AI? Hoe ben je daarmee omgegaan?

• Welke stukken van het eindproduct zijn vooral door jouzelf gemaakt, en welke zijn (deels) tot stand gekomen met AI-ondersteuning?

4. Ethische overwegingen Vind je dat je het gebruik van AI voldoende transparant hebt gemaakt in je werk? Waarom wel of niet? Heb je mogelijke bias, onnauwkeurigheid of beperkte diepgang van AI in jouw opdracht kunnen herkennen en adresseren? Wat zou je de volgende keer anders doen bij het gebruik van AI in een opdracht? 5. Algemene evaluatie Wat heb je geleerd over het werken met AI in relatie tot jouw eigen leerproces? In hoeverre denk je dat het gebruik van AI je zelfstandige denken, je kritische vaardigheden en je vakinhoudelijke kennis heeft versterkt of juist belemmerd?

AI-tools zijn hulpmiddelen

AI-tools zoals ChatGPT zijn een modern hulpmiddel, net zoals vroeger de rekenliniaal, de rekenmachine en internetbronnen zoals Wikipedia en Google Search zich aandienden. Deze ontwikkelingen hadden elk een grote impact op het werkveld en daarmee ook op leren in het onderwijs. Het gebruik van ChatGPT kan bijvoorbeeld waardevol zijn om studenten te trainen in kritisch denken. Je kunt studenten teksten laten genereren, ze samen analyseren en in gesprek met elkaar op waarde leren schatten. Of en hoe je kunstmatige intelligentie toepast, als bron citeert, kritisch de output bekijkt, er verder onderzoek naar doet: dat zijn allemaal aspecten die in alle opleidingen en leerjaren aan bod kunnen komen. De toepassing van AI vraagt altijd om een ethische afweging. Kan er sprake zijn van algorithmic bias, in welke mate zijn de algoritmes transparant en uitlegbaar, is er sprake van ongelijkheid in toegang tot dit soort middelen? Dit onderzoekend vermogen rondom de ethiek van kunstmatige intelligentie hoort hand in hand te gaan met het toepassen ervan in het onderwijs en voorbereidend op deelname in het werkveld. [5]

AI als assistent van de docent

Door docent kunnen AI-tools gebruikt worden als waardevolle onderwijsassistent, bij bijvoorbeeld:

• het beantwoorden van vragen van studenten, bijvoorbeeld in de vorm van een FAQ-lijst (+ antwoorden!) 
• verzorgen van onderwijs op maat en passende leerroutes voor elke student
• het toegankelijker maken van het onderwijs, voor studenten die extra ondersteuning goed kunnen gebruiken.

Aandachtspunt daarbij is wel dat de informatie die generatieve AI-tools overtuigend brengen als volledig en volledig juist dit vaak niet is. Uitgebreid testen, of door studenten laten testen, en vooral veel aandacht voor de prompt (zie ook de tab Prompt engineering in deze LibGuide) zijn daarom essentieel.

AI-tools zijn ook heel geschikt om een plotseling gebrek aan creativiteit of inspiratie op te lossen

• Gebruik ChatGPT om teksten samen te vatten of te vereenvoudigen.
• Verrijk je lesmateriaal met een verhaallijn over de leerdoelen, een aantal aansprekende casussen of uitgewerkte voorbeelden.

Meer ideeën en inspiratie vind je o.a op:

• AI voor Docenten – Dé Bron voor AI-onderwijstools en -technieken: in de tab AI-tools vind je o.a. Prompts voor docenten | Acht ideeën over werken met ChatGPT | Afbeeldingen | Overige AI-tools
• ChatGPT: 6 praktische ideeën voor in de les - Vernieuwenderwijs : Interview | Rubrics | Mindmaps | Expertgroepen |Een krachtig verhaal | Focus op het proces
• AI | ChatGPT in het onderwijs - Handreiking AI en ChatGPT in het onderwijs (rocmn.nl) : m.n. het onderdeel Impact op opdrachten binnen formatief handelen.
• Berend Last op LinkedIn - een inventarisatie onder 500 Britse docenten over hoe zij generatieve AI inzetten, m et echte toepassingen in de klas en geen speculatieve potentie.

AI als assistent van de student

Ook voor studenten kunnen AI-tools waardevolle assistenten zijn. Denk daarbij aan de vliegende start die studenten kunnen maken met een (nieuw) onderwerp, als ze de basale content die over een bepaald onderwerp ook door AI kan worden gegenereerd niet meer zelf hoeven samen te stellen. Studenten kunnen hun waardevolle tijd dan besteden om vanuit dat basale kennisniveau tot grotere hoogte te komen dan nu vaak het geval is. Daarbij is het overigens wel belangrijk dat studenten leren om ook die basale, door AI gegenereerde content, altijd te controleren. Zo leren ze tijdig de (AI-)tools die ze ook in het werkveld zullen tegenkomen op een verantwoorde manier te gebruiken. De richtlijnen die de Hanze hiervoor heeft opgesteld voor haar studenten (login vereist) kunnen erg helpend zijn.

Npulse ontwikkelde een kit die je helpt om een workshop ‘AI-assistenten in het Onderwijs’ te organiseren, waarin deelnemende docenten zelf gaan nadenken over de wensen en eisen voor toekomstige AI-assistenten voor hun studenten.

AI als procesbegeleider

Marcel Mutsaarts, hoofddocent bij de ALO van de HAN, experimenteerde in een eerstejaars PABO-ALO klas met AI in de rol als procesbegeleider voor studenten die in projectgroepen moeten samenwerken. De resultaten waren verrassend en veelbelovend. Zie deze LinkedIn post, of leest eerst onderstaande samenvatting. Met dank aan ChatGPT

In een experiment met eerstejaars PABO-ALO studenten fungeerde een op maat gemaakte GPT als procesbegeleider voor het opstellen van samenwerkingscontracten in projectgroepen. De AI begeleidde studenten stapsgewijs, stelde gerichte vragen over taakverdeling, communicatie en conflicthantering, en stimuleerde diepere discussies. De resultaten waren positief: studenten gebruikten de AI serieus, hadden levendige gesprekken en waardeerden de op maat gemaakte begeleiding, wat resulteerde in betere samenwerkingsovereenkomsten. Het experiment toonde aan dat AI kan bijdragen aan kritischer denken en diepere betrokkenheid in het leerproces. AI werd gezien als een nuttig hulpmiddel in onderwijsprocessen.

OpenAI. (2024). ChatGPT-4o (Oct 23 version) [Large language model].

AI als assistent bij het ontwikkelen van onderwijs

Via METIS Onderwijsadvies, met dank aan Jan Roelof Dries.

Ook bij het ontwikkelen van onderwijs kan AI worden ingezet als persoonlijk assistent. De prompts in onderstaand document zijn gemaakt door Metis Onderwijsadvie. De teksten zijn de prompts waarmee ChatGPT of een andere chatbot kan worden ingericht als assistent bij het ontwikkelen van onderwijs. Ze zijn ontwikkeld voor de opleiding bedrijfseconomie van de HvA, maar ook bruikbaar voor andere opleidingen. Want sommige delen in de prompts zijn GEEL gemarkeerd. Dit zijn velden waar je module specifieke informatie invult.

Inhoud van het document:

• Prompts voor het beoordelen en verbeteren van de leerdoelen van de modules, op basis van criteria zoals aanzetten tot zelfsturing, authenticiteit, diepgaand betekenisvol leren, aanzetten tot interactie en leerproces gestuurde feedback.
• Prompts voor de toetsing van de modules, op basis van de leerdoelen en criteria: valide, betrouwbaar, constructive alignment, formatief en summatief.
• Prompts voor ideeën van onderwijsactiviteiten. met de criteria: initiatie van leerprocessen en constructive alignment.

AI en formatief handelen

Bij Toetsrevolutie ontwikkelden Flemming van der Graaf en Valentina Devid (valentina@toetsrevolutie.nl) een GPT om het ontwikkelen van onderwijs volgens de principes van formatief handelen te ondersteunen: de ChatGPT: formatief-handelen-adviseur. Omdat het bij het automatiseren van taken belangrijk is goed te begrijpen hoe die automatisering werkt, zeker wanneer die automatisering is gebaseerd op kunstmatige intelligentie, vind je hier meer informatie over de werking van de GPT. Met dank aan Valentina Devid.

Teaching with AI

Via OpenAI, met dank aan Eveline van Beem

De ontwikkelaar van ChatGPT en DALL-E, OpenAI, biedt een erg interessante "Guide for teachers using ChatGPT".
Daarin vind je oa.:

AI prompts voor onderwijsontwerp

Op deze pagina presenteert VU CTL een aantal kant-en-klare, uitgebreide en effectieve AI-prompts om je snel te helpen ideeën te genereren voor onderwijs en leren. De tool biedt de volgende opties:

• "Los mijn onderwijsprobleem op"
• Interactieve werkvormen
• Cursishandleiding
• Toetsvragen
• Les/College
• Rubric/Beoordelingsschema

ROC Midden Nederland

AI | ChatGPT in het onderwijs - Handreiking AI en ChatGPT in het onderwijs (rocmn.nl)

Een lezenswaardige online publicatie over:

1. Wat is ChatGPT?

2. Welke impact heeft het op ons onderwijs?

3. Wat is de impact op opdrachten en formatief handelen?

4. Welke impact is er voor het maken van toetsen en examens?

5. Wat is de impact voor de makers van de samenleving?

HAN

Fontys

Erdinç Saçan, docent en onderzoeker bij Fontys Hogeschool ICT en Practor bij ROC Tilburg, schreef een boek, getiteld 'Inclusieve Artificial Intelligence'. In het boek komen 40 experts aan het woord, die in duidelijke taal uitleggen wat AI is, en welke vragen, uitdagingen en kansen de technologie met zich meebrengt. Download hier gratis het e-boek van Erdinç Saçan.

VU Education Lab Knowledge Base

Het VU Education Lab experimenteert met verschillende mogelijkheden om met generatieve AI leren en doceren te ondersteunen.
In hun Knowledge Base vind je: 

SURF & OU

Deze handige AI-tools besparen docenten veel tijd

Je kunt de blog hier lezen!

Twee infographics met in totaal 143 ideeën

Klik op de afbeeldingen om te vergroten

Magazine Slimmer onderwijs met AI

Van Npuls, het Nationaal Groeifondsprogramma van en voor alle publieke mbo-scholen, hogescholen en universiteiten in Nederland.

De kansen en risico’s van Artificial Intelligence (AI) maken veel los in de onderwijssector. Er wordt volop gebruik van gemaakt en tegelijkertijd is nog lang niet alles bekend en bestaan er veel misvattingen over. Tijd voor een magazine vol informatie en inspiratie voor docenten en andere onderwijsprofessionals!

De content is gegroepeerd langs 6 thema’s:

• AI in het onderwijs
• AI en toetsen
• Inspirerende voorbeelden
• AI en ethiek
• AI en (het perspectief van) de student
• Richtlijnen en beleid rondom AI

Lees meer en download het magazine hier: Npuls presenteert het magazine Slimmer onderwijs met AI - Npuls

Faculty voices

Harvard GenAI Library for Teaching and Learning
The videos in this library, created by the Office of the Vice Provost for Advances in Learning (VPAL), explore the myriad ways Harvard faculty use generative AI tools to support and enhance teaching, learning, and research. - Faculty voices Archives - Generative AI @ Harvard

Exploring AI Pedagogy

Een MLA-communityplatform voor het delen van ervaringen met AI in het onderwijs.

Onderwijsprofessionals kunnen via een Google Form een ervaring met AI in het onderwijs beschrijven. Het kan gaan om succesvolle en teleurstellende experimenten. De reflecties kunnen gaan over specifieke lesactiviteiten, didactische praktijken of algemene observaties over AI in het onderwijs. Daarna publiceert een redactie de betreffende ervaring in één van de volgende categorieën:

• Beleid academische integriteit
• AI ethiek
• Bias in AI
• Brainstorming
• "Creatieve" output
• Schrijven van essays
• Herkennen van door AI gegenereerde output
• Tekst genereren

Het platform is het initiatief van de Modern Language Association MLA-CCCC AI Task Force die is opgericht om onderwijsbehoeften gerelateerd aan generatieve AI aan te pakken.

• AI in Academic Writing: approaches, strategies, uses

Presentation by the RuG Language Centre at #ONING Workshops June 13, 2023

• Artificial intelligence (in education) - where are we now?

Met dank aan Wytze Koopal (RuG - w.y.koopal@rug.nl). Over: AI in 5 minuites | Use & implications for education | How to deal with it as a teacher? | Safeguarding assessment | AI applications for eductaion | Concerns for generative AI

• A Teacher's Prompt Guide to ChatGPT

A short instructional teachers guide to using ChatGPT. By following this guide, you will learn how to effectively incorporate ChatGPT into your teaching practice and make the most of its capabilities.

• De invloed van ChatGPT op leren, opleiden en onderwijs

ChatGPT, een chatbot ontwikkeld door OpenAI, heeft de potentie om het landschap van leren, opleiden en onderwijs ingrijpend te veranderen. De snelle ontwikkeling van deze applicatie laat ons alleen maar nog vermoeden wat ons over tien jaar te wachten staat. In dit artikel bespreekt Wilfred Rubens de invloed van ChatGPT op leren, opleiden en onderwijs, evenals de beperkingen en risico's die het met zich meebrengt.
Meer weten? Bekijk dan ook #Mijn bronnen over (generatieve) artificiële intelligentie | WilfredRubens.com over leren en ICT (te-learning.nl) | #Mijn bronnen over (generatieve) artificiële intelligentie 

Zeven pilots

Ben jij benieuwd naar wat ervoor nodig is om een AI-tool te integreren in het onderwijs? Of wat het voor docenten betekent als er een AI-tool in de klas wordt gebruikt? Hoe de samenwerking verliep tussen startups en onderwijsinstellingen, waar zij tegenaan liepen en welke data-, privacy- en veiligheidsvraagstukken hierbij kwamen kijken? Lees het terug in dit magazine!

ChatGPT: 6 praktische ideeën voor in de les - Vernieuwenderwijs

(Volg de link voor de details)

1. Interview
   Vraag aan ChatGPT of die zichzelf voor kan doen als een (historisch) bekend persoon of (andere) expert op het vakgebied. Studenten kunnen dan met deze expert praten en bevragen. Tevens kan de expert ze helpen met het formuleren van goede (leer)vragen over het vakgebied.
    
2. Rubrics
   Rubrics maken kan best pittig zijn. Waarom zou je ChatGPT hier niet voor inzetten? Een eerste basisopzet is vrij eenvoudig te creëren. Geef duidelijk aan om welk niveau het gaat en dat je bijvoorbeeld een opbouw in moeilijkheid wilt zien. Hoe ziet deze rubric er voor jou uit en welke elementen wil je hierin terugzien?
    
3. Mindmaps
   Laat je studenten een mindmap of woordenwolk maken wanneer een bepaald begrip of thema centraal staat, waarna ze deze aan laten vullen door ChatGPT.
    
4. Expertgroepen (Jigsaw)
   Verdeel een aantal onderwerpen aan je leerlingen of studenten. Er wordt eerst individueel nagedacht over het onderwerp. Hierbij laat je de helft gebruik maken van ChatGPT.
    
5. Een krachtig verhaal
   Actieve werkvormen zijn een ontzettend krachtige methode en leren doe je vooral door actief aan de slag te gaan, maar er wordt daarbij regelmatig ook voorbij gegaan aan één van de mooiste én krachtigste manieren van leren: het luisteren naar een goed verhaal.
    
6. Focus op het proces 
   ChatGPT is een geweldige virtuele assistent. Je kunt jouw leerlingen of studenten bijvoorbeeld een boek laten schrijven. Om ChatGPT hierbij in te zetten moeten zij kritisch nadenken over het proces wat een schrijver moet doorlopen.
   
   En aanvullend drie ideeën uit de nieuwsbrief van het Instituut voor Bedrijfskunde (Hanze):
    

7. Exit ticket
   Gebruik een gepersonaliseerde exit ticket met AI. Met onderstaande prompt laat je studenten een quiz maken over een onderwerp die jij wilt. Als ze 10 vragen goed hebben beantwoord mogen ze de les verlaten. Probeer het eens!!!

   “Als student ben ik momenteel bezig met het bestuderen van stof over <vak of onderwerp invullen>. Ik zou graag mijn kennis hierover willen testen door middel van een reeks multiplechoicevragen waarbij je specifiek mijn kennis toetst over <vak of onderwerp>. Iedere vraag bevat steeds drie antwoordmogelijkheden. Ik vraag je om deze vragen één voor één te stellen, zodat ik de tijd heb om op elke vraag te reageren. Na elk  gegeven antwoord wil ik dat je reflecteert op mijn reactie en beoordeelt of mijn antwoord correct of incorrect is. Vervolgens gaan we direct door naar de volgende vraag. Bij een correct antwoord ga ik naar een hoger level (bijvoorbeeld van level 1 naar level 2), en bij een incorrect antwoord daal ik een level. Dit quizproces begint op level 1, en ik zou graag willen dat we doorgaan tot ik level 10 bereik. Wanneer ik level 10 heb bereikt, zou ik het leuk vinden als je zegt: "Gefeliciteerd, je bent aangekomen op  level 10. Je bent een echte kampioen!"
    

8. Quizizz
   Op www.quizizz.com kun je nu supersimpel een quiz laten maken van je documenten met AI! Het enige wat je hoeft te doen is je PDF, PPT of DOC uploaden, en poef—de magie begint! Binnen no-time krijg je automatisch quizvragen op basis van de inhoud. Makkelijker kan niet!
    

9. Perplexity
   Perplexity is een AI-zoek- en Q&A-tool die direct antwoorden geeft op je vragen door real-time informatie van betrouwbare bronnen te verzamelen. Je krijgt snel, feitelijke antwoorden met bronvermeldingen, zodat je altijd kunt controleren waar de info vandaan komt. Handig voor ons én voor onze studenten.

Ten roles for AI in education

(Source unknown)

Twaalf video's

Een verzameling van, op dit moment, twaalf goede voorbeelden om elkaar te inspireren: Best Practices - AI voor Docenten

Heb je ook een goed voorbeeld? Stuur het vooral op! Het idee:

🎥 Docenten, onderzoekers, managers, onderwijsmakers maken een korte video van 1 tot 5 minuten. Met slides mag, hoeft niet. Hoe laagdrempeliger, hoe beter – zorg wel voor goede audio.

💡 In de video vertel je hoe je AI inzet, bijvoorbeeld rondom toetsing, beleid, of bij het leerproces. Wat werkt, wat niet?

📩 Deze video stuur je naar hallo@barendlast.com, met in het onderwerp “𝐄𝐝𝐮𝐀𝐈 𝐩𝐫𝐚𝐜𝐭𝐢𝐜𝐞 𝐯𝐢𝐝𝐞𝐨”, met daarbij een titel en een korte omschrijving van 3-5 zinnen.

Dit initiatief is een samenwerking tussen Marieke van Osch, Tom Naberink, Marcel Mutsaarts, Pascal Mariany en Barend Last.

A SWOT analysis of ChatGPT: Implications for educational practice and research

In deze SWOT vind je vier sterktes, vier zwaktes, vier kansen en
vijf bedreigingen van ChatGPT in het onderwijs. Dus 4x4+1 SWOTs.

"ChatGPT is an AI tool that has sparked debates about its potential implications for education. We used the SWOT analysis framework to outline ChatGPT’s strengths and weaknesses and to discuss its opportunities for and threats to education. The strengths include using a sophisticated natural language model to generate plausible answers, self-improving capability, and providing personalised and real-time responses. As such, ChatGPT can increase access to information, facilitate personalised and complex learning, and decrease teaching workload, thereby making key processes and tasks more efficient. The weaknesses are a lack of deep understanding, difficulty in evaluating the quality of responses, a risk of bias and discrimination, and a lack of higher-order thinking skills. Threats to education include a lack of understanding of the context, threatening academic integrity, perpetuating discrimination in education, democratising plagiarism, and declining high-order cognitive skills. We provide agenda for educational practice and research in times of ChatGPT."

Full article: A SWOT analysis of ChatGPT: Implications for educational practice and research (tandfonline.com)