Generatieve AI Tools

Wat kunnen AI-chatbots zoals ChatGPT, Bing Chat en Google Bard?

"Taal is zeg maar echt mijn ding" is de titel van een boek van Paulien Cornelisse. Het zou ook heel goed de lijfspreuk van AI-chatbots kunnen zijn, ware het niet dat chatbots geen lijf hebben. Want:

	Het is belangrijk om te onthouden dat ik als ChatGPT een AI-taalmodel ben en geen menselijke intelligentie bezit. Ik ben ontworpen om te assisteren en informatie te verstrekken, maar het is altijd verstandig om kritisch te blijven en waar nodig
	expertise van professionals te raadplegen.

Chatbots kunnen:

1. Vragen beantwoorden
2. Informatie verstrekken
3. Creatieve inhoud creëren
4. Taal- en grammaticahulp bieden
5. Vertalingen maken
6. Code maken/verbeteren
7. Algemene kennisvragen beantwoorden
8. Product aanbevelingen doen
9. Planning- en organisatiesuggesties doen
10. Gesprekken voeren.

NB:

ChatGPT en Bing Chat zijn chatbots die gemaakt zijn op GPT-3.5 resp. GPT-4.0 van OpenAI. Google Bard is gebouwd op het PaLM taalmodel van Google. Dit zijn voorbeelden van large language models, een vorm van kunstmatige intelligentie. Deze taalmodellen zijn getraind aan de hand van gigantische hoeveelheden tekst op het internet. Van nieuwsartikelen, Wikipedia-pagina’s en filmscripts tot chatgesprekken. Het feit dat de output van AI-chatbots zo echt lijkt, is een bewuste ontwerpkeuze van de makers: de tekst die eruit komt moet zoveel mogelijk lijken op de teksten waarmee het slimme systeem is getraind. Dat betekent niet dat de teksten altijd kloppen, maar vaak kloppen ze wel en anders wekken ze toch op zijn minst die illusie. [4]

Het model heeft dus op basis van grote hoeveelheden tekst geleerd om te voorspellen wat het meest waarschijnlijke volgende woord in een zin is. AI-chatbots doorgronden niet de betekenis van een tekst en voor zover ze informatie kunnen zoeken op internet (Bing Chat en Google Bard), verwerken ze deze informatie van internet of andere databases niet in hun reactie. Daardoor maken ze ook regelmatig fouten. Zie ook de volgende tab, "Hoe werken ze?", in dit onderdeel.

Zie ook Hoe veranderen chatbots en ChatGPT werken en leren? #NLE | WilfredRubens.com over leren en ICT (te-learning.nl)

Bijzondere toepassingen

Sommige chatbots kunnen meer dan alleen met tekstuele output reageren op tekstuele input:

• Bing Chat kan, in de gespreksstijl Creatiever, ook afbeeldingen genereren.
• Bing Chat en Google Bard kunnen ook afbeeldingen analyseren:
  • In Bing Chat vind je in het chatveld een knop om afbeeldingen te uploaden of, met je smartphone, een foto te maken en die te gebruiken.
  • Bij Google Bard gaat dat via Google Lens, zie Hoe je Google Bard kunt gebruiken om afbeeldingen te begrijpen (androidworld.nl)

Wat kunnen AI-chatbots (nog) niet?

1. Informatie verstrekken van na de datum waarop hun training is afgerond. Officieel hebben OpenAI en Google niet bekendgemaakt tot welke datum hun LLM's getrained zijn. Vaak wordt voor GPT oktober 2021 genoemd.
2. Gevoelige informatie verstrekken: Chatbots hebben geen toegang tot persoonlijke, vertrouwelijke of specifieke informatie over individuen, tenzij het openbaar beschikbaar is.
3.  Medisch advies geven: voor medisch advies is het altijd het beste om een professionele arts of zorgverlener te raadplegen.
4.  Juridisch advies geven.
5. Emoties begrijpen.
6. Complex redeneren en analyseren: antwoorden zijn gebaseerd op patronen in de trainingsdata en kunnen soms oppervlakkig zijn. Naarmate een gesprek langer duurt wordt het voor de chatbot steeds lastiger om goed te blijven reageren op de steeds toenemende complexiteit. 
7. Garantie op nauwkeurigheid: Het is altijd verstandig om de antwoorden te verifiëren met andere betrouwbare bronnen.

Large Language Model GPT 3.5

Over de werking van het PaLM taalmodel van Google is erg weinig bekend. Dat geldt ook voor het GPT4.0 model van OpenAI. Het enige LLM waarbij enige informatie beschikbaar is over de werking ervan is GPT-3.5, wat staat voor "Generative Pre-trained Transformer 3.5". Dit is de versie van het GPT-model dat gratis beschikbaar wordt gesteld door OpenAI.

Net als eerdere versies van het GPT-model, is GPT-3.5 een zogenaamd "pre-trained" model. Dit betekent dat het is getraind op een enorme hoeveelheid tekstgegevens uit verschillende bronnen, zoals boeken, artikelen, websites en meer. Het trainingsproces bestond uit het voorspellen van woorden in een gegeven context, zodat het model geleidelijk taalpatronen en samenhang tussen woorden kon leren.

De manier waarop de chatbot werkt, is te vergelijken met een machine die wiskundige calculaties en statistische analyses uitvoert om uit te vinden welke woorden hij kan gebruiken in de gestelde context. De systemen worden getraind op woorden die elkaar vaak opvolgen. Ze leren welke woorden belangrijk zijn in die zinnen. [11]

Of, in de woorden van ChatGPT zelf: [7]

Wanneer je me een vraag stelt, analyseer ik de woorden en zinnen om te proberen te begrijpen wat je bedoelt. Vervolgens kijk ik naar mijn enorme hoeveelheid geleerde informatie en probeer ik te voorspellen welk antwoord het meest waarschijnlijk

correct is op basis van wat ik heb geleerd. Ik baseer mijn voorspellingen op patronen, verbanden en informatie die ik heb geabsorbeerd tijdens mijn training.   Net als bij kansberekening zijn sommige antwoorden waarschijnlijker dan andere, en ik probeer de meest waarschijnlijke antwoorden te geven op basis van de beschikbare informatie. Het kan echter voorkomen dat mijn voorspellingen niet altijd perfect zijn, omdat taal soms complex kan zijn en context belangrijk is.   Het is daarom altijd goed om kritisch te blijven en te controleren of de antwoorden die ik geef logisch en betrouwbaar lijken. Als iets niet duidelijk is of als je twijfelt, is het een goed idee om ook andere bronnen te raadplegen of het aan een echt persoon te vragen.

GPT-3.5 heeft ongeveer 175 miljard parameters.  Het grote aantal parameters stelt het model in staat om complexe taalkundige structuren te begrijpen en nauwkeurige en contextueel relevante antwoorden te genereren.

Het is belangrijk op te merken dat GPT-3.5, net als andere taalmodellen, niet perfect is. Het kan soms foutieve of onnauwkeurige antwoorden geven en het kan gevoelig zijn voor bepaalde vooroordelen die aanwezig zijn in de trainingsdata.

Vier video's

Het is lastig om op een hoog abstractieniveau, dus zonder veel wiskunde en IT-jargon, uit te leggen hoe een LLM nu precies werkt. Hieronder vier video's waarin een goede poging wordt gedaan.

Tips en trucs

Deze tips en trucs zijn verzameld op basis van de eerste ervaringen in het werken met de AI-chatbots. Meer tips en trucs zijn welkom bij de ontwikkelaars van deze LibGuide: Monika Sieron en Erwin de Beer. Wij zorgen er voor dat jouw tips en trucs worden toegevoegd.

Langere prompt of output

De maximale lengte van een prompt is ca. 15.000 karakters, het antwoord heeft ook de lengte van maximaal ca. 15 000 karakters.

Wil je langer prompt invoeren of langer output genereren? 

• Prompt: voer de prompt in in delen. Vertel de chatbot dat je een prompt in delen gaat invoeren en vraag na elk deel wel een ontvangstbevestiging ("Ik geef je nu een prompt in xx delen. Reageer na elke deel alléén met 'ontvangen', geef geen andere reactie dan 'ontvangen' tot ik je toestemming geef voor ook weer andere reacties."). Zie verder ook de pagina over Prompt engineering.
  Afhankelijk van je prompt kun je ook een tekstbestand gebruiken. Zie verder hieronder.
• Output: vraag om de vorige reactie te vervolgen.

Bestanden uploaden

Uploaden van tekstbestanden en afbeeldingen is mogelijk in ChatGPT-4o, ChatGPT Turbo en in Copilot. In Gemini kun je wel afbeeldingen uploaden maar geen tekstbestanden. In NotebookLM, ook van Google, kan dat wel.
De chatbot leest de inhoud van de tekst, waarbij platte tekst over het algemeen het beste werkt, en 'begrijpt' wat er op een afbeelding te zien is. Je kunt dus over het bestand 'in gesprek' gaan met de chatbot, vragen om een samenvatting of bijvoorbeeld om de tekst te herschrijven voor een andere doelgroep.
 

LET OP: Upload geen werk van studenten in ChatGPT vanwege auteursrechten en schending van de AVG-wetgeving!

Tabellen (bijv. rubrics)

Bij uploaden door knippen en plakken in het chatvenster wordt een tabel niet altijd herkend. Uploaden als bestand (zie hierboven) werkt meestal wel. Zo niet, exporteer de tabel dan via Excel als *.csv en upload dat bestand (of knip en plak de tekststring in het chatvenster). Zeg er wel even bij dat het een *.csv bestand betreft ("de tekst die ik je ga sturen moet je interpreteren als een csv-bestand").
Wil je de output in tabelvorm (bijvoorbeeld een rubric), vraag daar dan om in je prompt.

Toenemende complexiteit

Naarmate een gesprek langer duurt wordt het voor de chatbot lastiger om goed te blijven reageren op de steeds toenemende complexiteit. De chatbot neemt namelijk het gehele voorafgaande gesprek mee als prompt, en al vlug wordt die prompt te complex voor de tool (zie ook Prompt engineering). Een nieuw gesprek starten, met als startpunt de voorlopige conclusie van het vorige gesprek, werkt dan vaak beter.

Tips voor docenten

Zie:

• Weten & Regelen - Medewerker - Generatieve AI | Mijn Hanze (login vereist)
• Hoe ChatGPT jouw werk als docent makkelijker maakt I SURF

PowerPoint presentaties creëren met ChatGPT

ChatGPT-4o kan direct een PowerPoint voor je genereren, maar daarmee bereik je vrij snel je gratis gebruikslimiet. In onderstaand filmpje zie je hoe met een kleine handmatige omweg ook met ChatGPT 3.5 een PowerPoint kunt maken. Bij methode 1 maak je gebruik van Visual Basic (VBA), bij methode 2 (vanaf t= 2m47s) doe je het helemaal handmatig:

In de praktijk

Momenteel (april 2025) biedt een aantal tools een of meer van deze functionaliteiten ook in de gratis versie:

• Perplexity is de sterkste gratis optie voor deep search met goede bronverwijzingen.

• ChatGPT (gratis) kan prima deep thinking, maar minder krachtig dan GPT-4.

• Claude (gratis) is zeer goed in deep thinking, vooral bij complexe vragen.

• Elicit is dé tool voor deep research (academisch en gestructureerd) in gratis variant.

• Gemini is handig voor snelle deep search met Google's kracht, maar nog wat wisselend in kwaliteit.

In de meeste gevallen zijn er in de gratis versies wel beperkingen t.o.v. de betaalde versie. Toch kun je, door slim combineren, ook met de gratis versies ver komen:

• Start altijd met Perplexity om snel een breed beeld te krijgen met actuele informatie en bronnen. Dit levert je direct relevante artikelen, rapporten en samenvattingen.

• Gebruik Elicit als je dieper moet graven: bijvoorbeeld als je een literatuuroverzicht wilt of meerdere bronnen moet vergelijken. Eclicit ondersteunt je bij het zoeken naar elevante papers, samenvatten en vergelijken voor onderzoeksvragen.
  - Goede ondersteuning bij systematische informatieverzameling.

• Laat Claude reflecteren: vraag bijvoorbeeld "Wat zijn mogelijke tegenargumenten voor deze stelling?" of "Bedenk drie alternatieve verklaringen." Claude is zeer sterk in deep thinking en geeft uitleg, tegenargumenten en nieuwe invalshoeken. Ook kan Claude grote hoeveelheden tekst verwerken en bewerken.

• Gebruik Gemini alleen als extra: het is niet altijd nauwkeurig genoeg voor diep onderzoek, maar wel snel.

De mogelijkheden en beperkingen in detail:

Perplexity biedt in de gratis versie Deep Search en een basisversie van Deep Research. T.o.v. de betaalde versie zijn de beperkingen:
- Minder uitgebreide "Copilot" modus (deep research-assistent)
- Beperkt aantal queries per dag
- Geen toegang tot uitgebreide wetenschappelijke databases

ChatGPT biedt in de gratis versie Deep Thinking en een basisversie van Deep Research. T.o.v. de betaalde versie zijn de beperkingen:
- Geen toegang tot GPT-4 (krachtiger voor deep reasoning)
- Geen Advanced Data Analysis (tabellen, documenten analyseren)
- Geen realtime web search

Claude biedt in de gratis versie Deep Thinking en een basisversie van Deep Research. T.o.v. de betaalde versie zijn de beperkingen:
- Geen toegang tot Claude 3 Opus (nog diepere reasoning)
- Soms beperkte toegang (rate limits)
- Geen web search functie in gratis versie
 

Gemini biedt in de gratis versie Deep Search en een basisversie van Deep Research. T.o.v. de betaalde versie zijn de beperkingen:
- Gemini 1.5 (zeer krachtig) alleen in betaalde versie
- Langere context en geheugen beperkt gratis

Elicit biedt in de gratis versie Deep Research. T.o.v. de betaalde versie zijn de beperkingen:
- Alleen basisfuncties gratis (beperkt aantal papers)
- Geen geavanceerde analyse, clustering of eigen datasets

Workflow 1: Onderwerp snel diep verkennen in 30 minuten

Doel: binnen een halfuur een goed geïnformeerd overzicht + eerste inzichten.

Stap 1: 0 - 5 min. Oriënteren met Perplexity Stel een open vraag ("Wat zijn recente ontwikkelingen in [onderwerp]?")
Noteer 3-5 hoofdpunten met bronvermelding.

Stap 2: 5 - 15 min. Verdiepen met  Elicit. Zoek op 1-2 kernbegrippen uit de vorige stap. Bekijk 5 samenvattingen van papers of artikelen. Noteer trends of opvallende verschillen.

Stap 3: 15 - 20 min. Reflecteren met Claude. Vraag: "Wat zijn de belangrijkste kansen en risico’s rond [onderwerp]?" Laat Claude alternatieve perspectieven bedenken.

Stap 4: 20 - 30 min. Samenvatten en verantwoorden door jezelf. Schrijf 5-10 bullets met je belangrijkste inzichten. Geef bronnen kort weer. Beantwoord vervolgens de reflectievragen onderaan in deze tab.
 

Workflow 2: Korte AI-ondersteunde deskresearch opdracht

Doel: een compacte maar onderbouwde analyse maken, bijvoorbeeld voor een memo of presentatie.

Fase 1: Vraag verkennen met Claude. Formuleer de hoofdvraag en subvragen. Vraag Claude of hij suggesties of verfijningen heeft.

Fase 2: Informatie verzamelen met Perplexity en Elicit. Gebruik Perplexity voor actuele info; Elicit voor bestaande onderzoeken. Verzamel 5-10 kernbronnen.

Fase 3: Analyse met Elicit en Claude. Laat Elicit kernpunten clusteren. Vraag Claude om een samenvatting van de hoofdargumenten per cluster.

Fase 4: Inzichten formuleren met Claude. Vraag Claude: "Vat samen in 5 bullets wat de belangrijkste bevindingen zijn, inclusief 1 aanbeveling."

Fase 5: Presenteren en evalueren door jezelf. Maak een korte tekst, presentatie of memo, op basis van je bullets en bronnen. Beantwoord vervolgens de reflectievragen onderaan in deze tab.

Extra tips:

• Gebruik concrete prompts: geef veel context aan de AI, bijvoorbeeld: "Beperk antwoord tot 5 bulletpoints" of "Geef 3 bronnen bij je antwoord."

• Controleer altijd bronnen: vooral bij gratis tools kunnen er nog onjuiste of verouderde verwijzingen tussen zitten.

• Werk iteratief: stel steeds bij (“Kun je het nog kritischer bekijken?”, “Welke tegenargumenten zijn er?”).

Reflectievragen AI-gebruik bij opdrachten

Bij AI-gebruik is het belangrijk dat je zelf verantwoordelijkheid neemt voor de inhoud, kwaliteit en ethiek van je werk. AI is een hulpmiddel, geen eindverantwoordelijke. Onderstaande vragen helpen je om aan te tonen dat je die verantwoordelijkheid inderdaad hebt genomen. Je hoeft niet elke vraag in detail te beantwoorden. Vaak zijn een of twee zinnen al voldoende.

1. Oriëntatie en keuze van AI-tools

• Welke AI-tool(s) heb je gebruikt? Waarom koos je specifiek voor deze tool(s)?

• Wat wist je al over de mogelijkheden en beperkingen van deze tool(s) voordat je ze gebruikte?

• Welke alternatieven heb je overwogen, en waarom heb je die uiteindelijk niet gebruikt?

2. Werkwijze en aanpak

• Op welk moment in je werkproces heb je AI ingezet (bijvoorbeeld: brainstorm, zoekfase, schrijven, controleren)?

• Wat was de precieze taak of vraag die je aan de AI stelde?

• Hoe heb je de antwoorden van de AI beoordeeld op betrouwbaarheid en bruikbaarheid?

3. Kritische reflectie

• In hoeverre heeft het gebruik van AI je werk verbeterd, versneld of verdiept?

• Welke risico’s of valkuilen zag je in het gebruik van AI? Hoe ben je daarmee omgegaan?

• Welke stukken van het eindproduct zijn vooral door jouzelf gemaakt, en welke zijn (deels) tot stand gekomen met AI-ondersteuning?

4. Ethische overwegingen

• Vind je dat je het gebruik van AI voldoende transparant hebt gemaakt in je werk? Waarom wel of niet?

• Heb je mogelijke bias, onnauwkeurigheid of beperkte diepgang van AI in jouw opdracht kunnen herkennen en adresseren?

• Wat zou je de volgende keer anders doen bij het gebruik van AI in een opdracht?

5. Algemene evaluatie

• Wat heb je geleerd over het werken met AI in relatie tot jouw eigen leerproces?

• In hoeverre denk je dat het gebruik van AI je zelfstandige denken, je kritische vaardigheden en je vakinhoudelijke kennis heeft versterkt of juist belemmerd?

Zie ook deze video:

https://app.symvol.io/videos/file-161b
 

De video is gegenereerd met Symvol. De Nederlandse voiceover heeft wel nog een vet Amerikaans accent, en het uitspreken van "AI" gaat niet vlekkeloos. Maar de video is goed te volgen.

Tip! Met de gratis versie van Symvol kun je maandelijks maximaal 100.000 karakters tekst omzetten naar video. Deze video over Deep Search, Deep Research en Deep Thinking werd gegenereerd uit 22.471 karakters.

Deze content is tot stand gekomen met behulp van AI (ChatGPT) en door mensen bewerkt en geverifieerd.

Autonome AI-agents

Waar traditionele LLM’s zoals ChatGPT nog afhankelijk zijn van menselijke prompts, komen autonome agents zoals Auto‑GPT, AgentGPT en BabyAGI in beeld. Ze ontvangen een doel, splitsen het op in deelstappen, voeren deze zelfstandig uit met behulp van externe tools of internettoegang, monitoren hun output en passen zich aan totdat het doel is bereikt.

Generatieve AI-agents vertegenwoordigen de volgende stap in automatisering: naast tekstgeneratie zijn ze in staat om workflows zelfstandig te beheren, taken uit te voeren en te optimaliseren. Voor het hbo bieden ze volop kansen: van adaptieve didactiek tot onderzoekssupport. Om dit verantwoord in te zetten, is het noodzakelijk om aandacht te besteden aan betrouwbaarheid, ethiek en privacy.

Wat maakt AI-agents bijzonder?

• Plannen en handelen: agents breken taken af, prioriteren, voeren uit en evalueren automatisch.

• Toolintegratie: ze gebruiken API’s om direct met systemen te communiceren, van e-mailverzending tot dataverzameling.

• Geheugen & zelfverbetering: agents slaan tussentijdse resultaten op (embeddings, bestanden) en leren van eerdere stappen om betere beslissingen te nemen.

Voorbeelden van agents

• Auto‑GPT: open-source agent die internettaken uitvoert, bestanden opslaat en geheugen beheert via API-koppeling en GPT‑4 en.wikipedia.org.

• AgentGPT: browsergebaseerde interface voor autonome agents, eenvoudig in gebruik zonder dat programmeerkennis nodig is ibm.com+4viden.ai+4greennode.ai+4.

• BabyAGI: agent die zelfstandig taken genereert, prioriteert en uitvoert op basis van eerdere resultaten.

Toepassingen in onderwijs & onderzoek

• Adaptief leren: agents kunnen gepersonaliseerde leerpaden creëren, feedback geven en assessmentdinamieken aanpassen.

• Onderzoeksautomatisering: agents kunnen literatuur doorzoeken, samenvatten en bevindingen structureren of monitoren voor relevante updates.

• Contentproductie: lesmateriaal, quizzen of onderzoeksrapporten kunnen automatisch gegenereerd en georganiseerd worden.

• Experimentele labs: agents kunnen simulaties opzetten, modellen trainen en analyseren — ook in technisch of laboratoriumonderzoek.

Voordelen

• Efficiëntie: door het automatiseren van repetitieve taken kunnen docenten en onderzoekers zich richten op complexere taken.

• Schaalbaarheid: meerdere agents kunnen parallel draaien, 24/7 taken uitvoeren.

• Consistentie: outputs zijn reproduceerbaar en gestructureerd.

• Innovatie: mogelijkheid voor snelle prototyping, experimenten en exploratie van nieuwe leer- of onderzoeksmodellen.

Uitdagingen & ethische aandachtspunten

• Betrouwbaarheid: agents kunnen fouten maken, zich “vastrijden” of verkeerde informatie genereren .

• Bias & transparantie: besluitvorming is soms ondoorzichtig en kan bias bevatten. Monitoring en uitleg zijn essentieel .

• Privacy & beveiliging: bij toegang tot persoonlijke of onderzoeksdata moeten compliance en gegevensbescherming gegarandeerd zijn.

• Complexiteit: sommige setups vereisen technische know‑how of kosten voor API‑gebruik.

Deze content is tot stand gekomen met behulp van AI (ChatGPT) en door mensen bewerkt en geverifieerd.

No-code & low-code automatisering met generatieve AI

No-code/low-code AI-tools bieden hbo-docenten een laagdrempelige weg naar automatisering — zonder IT-kennis, snel inzetbaar en schaalbaar. Ze helpen bij taakverlichting, workflow-verbetering en verbetering van leskwaliteit. Let op promptbouw, privacy en outputkwaliteit. Zo maak je AI concreet bruikbaar in de klas. Met tools die AI-integratie mogelijk maken via visuele interfaces, pijptestromen en kant-en-klare blokken, in plaats van code, stel je eenvoudig triggers en acties samen.

NB: dit onderdeel is toegevoegd in verband met volledigheid. Ervaring met no-code & low-code ontbreekt nog bij de samenstellers van deze Library Guide.

Hoe kan dit docenten ondersteunen?

1. Lesmateriaal sneller klaar

• Maak automatisch werkbladen, quizzen of samenvattingen via tools als OpenAI Playground (no-code promptinterface) reddit.com+11aienabledhub.com+11appmaster.io+11.
• Gebruik apps als Notion of Microsoft Copilot in Word/Teams voor contentcreatie, presentaties en documentbewerking docentenbijscholing.nl.

2. Workflow-automatisering zonder IT-kennis

• Zapier + OpenAI: automatiseer taken zoals e-mail-samenvattingen, automatische planning, of quizfeedback naar LMS reddit.com.
• Make (Integromat) en Bardeen.ai: visuele flows om data van studenten te verzamelen en te verwerken, of automatisering van contentdistributie genaideas.nl+6appmaster.io+6aienabledhub.com+6.

3. Specifieke onderwijsapps

• Schoolgen: genereert toetsen, lesplannen en rubrics met AI en let op privacyopties appmaster.io+4aivooronderwijs.nl+4genaideas.nl+4.
• Khanmigo (Khan Academy): tutor-tool die vragen beantwoordt en docenten ondersteunt bij lesvoorbereiding leraar.ai+4en.wikipedia.org+4ft.com+4.

Waar moet je op letten?

• Promptkwaliteit: heldere instructies zorgen voor betere AI-resultaten; test en verfijn ze leraar.ai.

• Privacy en instrumentbeveiliging: controleer of platforms voldoen aan EU/GDPR-normen (bijv. Schoolgen).

• Validatie van output: AI kan ook fouten of onnauwkeurige content produceren – controle is essentieel.

• Kosten: veel no-code tools rekenen per actie; houd het gebruik en budget in de gaten.

Aan de slag – praktische tips

1. Start klein: identificeer 1 routineklus, zoals automatische samenvatting van ingeleverd werk.

2. Gebruik Zapier: maak een gratis account, kies trigger (bijv. nieuwe e-mail), voeg AI-stap toe (OpenAI), test en activeer.

3. Gebruik bestaande templates: veel platforms bieden onderwijsgerichte sjablonen (Schoolgen, Bardeen, Make).

4. Monitor & leer: evalueer output, verzamel feedback van studenten en pas prompts aan.

5. Schaalbare toepassing: breid succesvolle flows uit naar groeps- of faculteitsniveau.

Wat kunnen ze, en wat (nog) niet?

AI-programma’s maken realistische afbeeldingen door te kijken naar een grote hoeveelheid echte foto’s. Hun achilleshiel is dat ze alleen kennen wat ze gezien hebben en niet goed weten waaraan ze aandacht moeten besteden. Mensen in deepfakevideo’s knipperen bijvoorbeeld vrijwel nooit met hun ogen, omdat AI vaak getraind zijn met beelden van mensen met hun ogen open.

AI-programma’s zijn nog niet goed in het genereren van realistische handen. Soms hebben ze zes vingers, of vingers die allemaal even lang zijn of in een rare houding staan. Pupillen zijn bij mensen vrijwel altijd rond, maar AI plaatst soms vreemde schaduwvormen midden in het oog. Lichtreflecties zouden altijd bij beide ogen op dezelfde plek moeten zitten, maar ook hier heeft AI doorgaans moeite mee.

AI worstelt geregeld met natuurwetten. Zo blijkt het nabootsen van licht en schaduwen lastig. Met name als er een raam of reflecterend oppervlak in de foto te zien is, zie je vaak licht en schaduwen op plekken waar dit niet hoort. Lees meer op Welke van deze foto's is gemaakt met AI? Een expert geeft tips (nationalgeographic.nl)

Ook kunnen AI-afbeeldingsgeneratoren (nog) niet een aantal keer na elkaar hetzelfde karakter of dezelfde omgeving afbeelden. Elke afbeelding is uniek; een AI-tool kan dus nog geen stripverhaal maken, en ook niet een heel specifiek geënsceneerde foto of afbeelding daarvan. "Als je een foto nodig hebt van een hulpverlener en een cliënt tie samen komen in de keuken van een doorsnee huis, kun je het beste maar met 2 modellen en 1 lange lens naar zo'n keuken gaan en daar het perfecte plaatje schieten"

Met dank aan Chris Hoksbergen, ook voor onderstaande afbeelding

Maar binnenkort kunnen ze ook dat; exponentiële ontwikkeling van Midjourney:

Twee filmpjes

Om uit te leggen hoe visuele AI-tools werken heb je visualisatie nodig. Deze twee filmpjes samen geven een goed beeld van de werking van AI-tools die afbeeldingen genereren.

Tips en trucs

"It's all about the prompt"

(Zie ook de pagina over Prompt engineering in deze LibGuide)

• De prompt voor een afbeelding bestaat uit drie delen:

1. Het onderwerp - wat is het? 
2. De details en de omgeving - wat doet het en waar is het?
3. De stijl, artiest en/of media type

Bijvoorbeeld: "Een schilpad, zwemmend onder water, expressionistisch schilderij"

• "Hoe concreter, hoe beter": je kunt de afbeeldingsgenerator vragen naar een afbeelding van een concreet concept, of een abstracter concept. Hoe concreter, hoe beter voorspelbaar het resultaat zal zijn.

De prompt "een microscoop" zal altijd een afbeelding van een microscoop opleveren. De prompt "hoop" kan heel verschillende beelden genereren. 

• Gebruik bevestigingen (geen ontkenningen)

"Een man zonder baard" vs. "Een gladgeschoren man": bij de eerste prompt is er een gerede kans dat de AI-tool juist een man MET een baard genereert.

• Voeg stijl, artiets en/of meditype bij voorkeur toe aan het einde van de prompt.

Voorbeelden van stijlen:  Cartoon-style - Vintage illustration - Pop art - Digital art - Watercolor - Impressionism - Minimalism - Surrealism - Graffiti - Pointillism - Manga/Anime - Realism - Cubism - Abstract Expressionism - Street Art - Art Nouveau - Fauvism - Renaissance - Collage
Voorbeelden van stijlen gekoppeld aan artiesten: Van Gogh's Post-Impressionism - Monet's Impressionism - Picasso's Cubism - Dali's Surrealism - Rembrandt's Baroque - Da Vinci's Renaissance

Extra tip: vraag een AI-chatbot om nog meer stijlen op te sommen.

"Vingers en tanden"

Bij door AI gegenereerde afbeeldingen van mensen gaat het vaak fout bij de vinger (teveel of te weinig vingers aan een hand; onnatuurlijk lange vingers; vingers in een onnatuiurlijke stand) en bij de tanden (vooral teveel tanden).

AI-tools voor het ontwikkelen van lessen

	Spark your students curiosity (curipod.com) - freemium
	AI Lesson Planner - Education Copilot - 30 dagen gratis proberen
	NOLEJ - Create e-learning in minutes! - gratis proberen

AI-tools voor het genereren van (quiz)vragen

	Yippity | Convert your notes into quizzes or flashcards automatically - elke maand 3x gratis
	Create - Conker for AI powered quizzes and more
	Formative | Vragen en hints Aangedreven door ChatGPT - gratis
	Parlay Genie -A.I. Generated Discussion Prompts - gratis
	QuestionWell | AI for Teaching - generates an endless supply of questions so teachers can work smarter not harder - freemium

AI-tools om het schrijfproce te ondersteunen

	Paraphrasing Tool - QuillBot AI - freemium
	Grammarly:- Turn the spark of your ideas into compelling, mistake-free writing in seconds - freemium
	Vertalen met DeepL Translate - 's werelds meest accurate vertaler - freemium

AI-tools bij de voorbereiding van een presentatie

	Ingebouw in PowerPoint! Zie Uw diavoorstelling oefenen met Speaker Coach - Microsoft Ondersteuning
	Wepik - Free AI Presentation Maker - gratis
	Create Presentation Slides With AI in seconds with SlidesAI - freemium
	ChartGPT - Leverage GPT4 by OpenAI for table summarization, charting, and more - "pay as you go", zie ChartGPT homepage

AI-tools in relatie tot video

	Summarize.tech: AI-powered video summaries - freemium
	Pictory – Video Marketing Made Easy - Automatically create short, highly-sharable branded videos - gratis proberen
	D-ID Photo To Video Platform - gratis proberen
	Online Video Editor | Video Creator | InVideo - freemium: "10 mins/wk of free AI generation"
	Pika - freemium: "150 monthly video credits - 15 credits per video". Zie ook How to use Pika Labs AI: Generate Video from Text - YouTube
	Fliki - Turn text into videos with AI voices - ook voor ideas, blogs, ppts, tweets - freemium, "5 minutes of credits per month"
	HeyGen - AI Video Generator - genereert een video van een virtuele avatar die jouw woorden uitspreekt - freemium, 3 gratis video's van elk 3 minuten per maand

Leuk om te weten: collega Kjell Neumann, coördinator van de Hanze Makerspace, maakte met behulp van ChatGPT, Elevenlabs (zie de tab "Geluid") en D-ID een video waarin hij het gebruik van AI in het onderwijs toelicht:

• Kjell liet de tekst genereren door ChatGPT.
• Met ElevenLabs genereerde bij uit die tekst vervolgens een voice clone van zijn eigen stem.
• Waarna hij uit die voice clone met D-ID een animatie-video van zichzelf genereerde.

AI-tools in relatie tot geluid (muziek en spraak)

	Speechify - Free Text To Speech Voice Reader - freemium
	Otter.ai - Voice Meeting Notes & Real-time Transcription - freemium
	ElevenLabs - Generative AI Text to Speech & Voice Cloning - freemium
	AIVA - The AI composing emotional soundtrack music - freemium
	Boomy - Make Generative Music with Artificial Intelligence - freemium
	Suno AI - Make a Song with Suno - freemium

AI-tools voor feedback

NB: automatische feedback door AI-tools is nog grotendeels toekomstmuziek!

Generatieve AI-tools staan nog zeer bekend om hun onnauwkeurige en soms gewoon foutieve antwoorden en reacties en bovendien bevat de AVG een verbod op een "uitsluitend op geautomatiseerde verwerking gebaseerd besluit waaraan voor de betrokkene juridische of anderszins aanmerkelijke gevolgen zijn verbonden".
Zie verder de tab Feedback in AI als assistent in onderwijs

	gotFeedback (gotlearning.com) - freemium  "Helping teachers and students capture and communicate about their learning as it is happening"
	Feedback Companion Edu - Jouw Gratis AI maatje - gratis Ontwikkeld door Pascal Mariany, senior docent aan de Hogeschool Utrecht en zelfstandig innovator in het onderwijs.

Overige generatieve AI-tools

	3DFY.ai - 3D-modelen genereren
10	10 INCREDIBLE AI Tools You Can’t Live Without - YouTube
	And our colleagues at RuG also provide information, in English: What are AI tools and how do they work? - EDU Support (rug.nl)
	ChatPDF - Chat with any PDF! - freemium
	There's An AI For That - The Biggest AI Aggregator (theresanaiforthat.com)
	Futurepedia - Find The Best AI Tools & Software (met goede zoek- en filteropties)
	AI Tools for Academics (bevat "uitsluitend AI tools die geschikt zijn voor HO toepassingen", met goede zoek- en filteropties)
	15 Days | 15 AI Assistants | (glide.page) - 15 werkende voorbeelden van AI-assistenten "to demonstrate the power of AI"

 Zie ook de uitgebreide Padlet van de VU Amsterdam, en de toelichting daarop in SURFCommunities