Afbeeldingen & auteursrecht

Een beeld zegt vaak meer dan 1000 woorden.

In het onderwijs worden de foto's, afbeeldingen en tekeningen gebruikt: 

• ter illustratie bij een tekst om een argument of verhaal te ondersteunen, 
• om onderwijsmateriaal kwalitatief beter en aantrekkelijker te maken. 

Docenten gebruiken afbeeldingen in de PowerPoint presentaties en in de digitale readers.

Studenten gebruiken afbeeldingen in de tussentijdse opdrachten en in de afstudeerscriptie om het onderzoek te onderbouwen en soms gewoon om de titelpagina aantrekkelijker te maken. 

Berust er auteursrecht op de afbeelding en mag je deze gebruiken?

Wanneer je afbeeldingen op internet vindt, is de eerste vraag of je deze afbeeldingen zomaar mag gebruiken.

Op een auteursrechtelijk beschermd werk (bij een afbeelding, zoals een foto op internet, is dat al snel het geval), is namelijk de maker degene die het uitsluitend recht heeft op openbaarmaking en verveelvoudiging van een werk.

Toestemming van de maker (of auteursrechthebbende) is in dat geval nodig om de afbeelding te mogen hergebruiken. 

Wanneer je er niet zeker van bent of er auteursrecht berust op een werk, is het raadzaam er vanuit te gaan dat dit het geval is. 

Toestemming vooraf

De maker kan wel bij voorbaat aangeven dat je een werk mag hergebruiken (en onder welke voorwaarden), bijvoorbeeld met een CC-licentie.

Daarnaast mag je afbeeldingen, net als (delen van) andere werken, gebruiken als je een beroep kunt doen op het citaatrecht.

Vervolgens komt de vraag hoe je moet/kunt verwijzen naar de afbeeldingen waarvan je inmiddels hebt bepaald dat je ze mag gebruiken.

Het auteursrecht vereist dat voor zover redelijkerwijs mogelijk, de bron, waaronder de naam van de maker, op duidelijke wijze wordt vermeld.

Een voldoende bronvermelding bij een afbeelding van internet kan zijn de naam van de maker van een afbeelding in combinatie met de URL waar deze is gevonden. Indien de naam van de maker niet bekend is (en het dus niet redelijkerwijs mogelijk is deze te vermelden), kan de URL volstaan. Hou er wel rekening mee dat een werk rechtmatig openbaar gemaakt moet zijn om een beroep te kunnen doen op het citaatrecht.

Vaak is het wenselijk maar ook nodig om meer informatie te geven, bijvoorbeeld wanneer je een bepaalde citatiestijl (zoals de APA-richtlijnen) hanteert of een werk gebruikt dat gepubliceerd is onder een CC-licentie.

• voor PowerPoint presentaties en lesmateriaal op Blackboard - verkorte verwijzing is voldoende:

Foto: M. Maker. Geraadpleegd op dag maand jaar, van http://www....

• voor afbeeldingen met CC-licentie - ook de link, die verwijst naar uitleg over hergebruik, wordt opgenomen, bijvoorbeeld:

"Titel afbeelding" door M. Maker onder de licentie CC By-NC-ND 2.0 http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.0 (document op papier)

"Titel afbeelding" door M. Maker CC BY-NC-ND 2.0  (digitaal document)

• voor officiele publicaties - volledige bronverwijzing volgens gekozen citatiestijl, bijvoorbeeld in APA-stijl:

Maker, M. (jaar, dag maand). Titel afbeelding [Foto]. Geraadpleegd op dag maand jaar, van https://www....

Heb je vragen naar aanleiding van deze gids, kijk op de website van Auteursrechten Informatie Punt van de Hanze of neem contact op met het AIP: aip@org.hanze.nl