Stap 2: Bepaal deelonderwerpen en zoektermen

Zoektermen zijn de woorden waarmee je gaat zoeken in de digitale bronnen. Het bedenken van de juiste zoektermen is één van de belangrijkste onderdelen van het zoekproces.

In deze module leer je op welke manier je aan zoektermen komt en hoe je deze slim kunt gebruiken tijdens je zoektocht naar informatie.

Vaststellen van de termen waarmee je gaat zoeken

Uit je probleemstelling kun je kernbegrippen afleiden. Deze kernbegrippen vormen de basis van je zoekacties.

Selecteer uit je probleemstelling de verschillende deelonderwerpen/kernbegrippen en bedenk aan de hand daarvan de termen waarmee je gaat zoeken naar relevante literatuur: zoektermen. De kunst bestaat eruit om met de juiste combinatie van zoektermen zoveel mogelijk relevante en zo weinig mogelijk irrelevante publicaties terug te vinden.

Oriënteren op je onderwerp

Om geschikte zoektermen te vinden, kun je je het beste eerst oriënteren op je onderwerp. Raadpleeg bijvoorbeeld kranten, (online-) encyclopedieën en/of (vak-)woordenboeken. Bedenk wie of wat de belangrijkste auteurs of organisaties zijn met betrekking tot je onderwerp. Met deze eerste basiskennis in het achterhoofd kun je de zoektermen vormen.

Er zijn verschillende relaties binnen een zoekterm:

Als je de beginzoektermen van je probleemstelling aanvult met vertalingen, synoniemen, broader terms, narrower terms, etc., kom je tot een goede set van zoektermen.

Combineren van zoektermen

Het volstaat NIET om alle mogelijke zoektermen lukraak in te typen. Om specifieke en gerichte informatie over je onderwerp terug te vinden, moet je zoektermen met elkaar combineren.

Er zijn vier belangrijke technieken om dit te doen:

• Booleaanse operatoren
• Truncatietekens (alleen te gebruiken voor databanken)
• Exacte woordcombinatie
• Zoekvelden kiezen

2.3.1 Booleaanse operatoren

AND

AND betekent dat alle woorden voor moeten komen;
De AND-relatie gebruik je om twee (of meer) verschillende onderwerpen aan elkaar te linken.
Het zoekresultaat wordt beperkt, kleiner ten opzichte van het zoeken op één woord.

Bijvoorbeeld: Je bent op zoek naar een camping op een van de waddeneilanden.
Zoektermen en relatie: campings AND waddeneilanden

OR

OR betekent dat ten minste één van de woorden voor komt in het zoekresultaat;
de OR-relatie gebruik je bij (bijna) synoniemen, meervoud/enkelvoud, verschillende spellingsvormen.
Het zoekresultaat wordt vergroot: uitgebreid ten opzichte van het zoeken op één woord.

Bijvoorbeeld: behalve op campings wil je ook zoeken op hotels.
Zoektermen en relatie: campings OR hotels.

NOT

NOT betekent dat het aangegeven woord niet mag voorkomen.
De NOT-relatie gebruik je om een bepaald woord uit te sluiten.
Het zoekresultaat wordt verkleind.

Bijvoorbeeld: je wilt per se niet naar Texel
Zoektermen en relatie: waddeneilanden NOT Texel.

Tip!

• Verwar dit niet met de gewone spreektaal. Als je zegt 'Ik wil alles weten over katten én honden', dan zoek je naar informatie die over katten of over honden of over beide dieren gaat. Deze 'EN' uit de spreektaal komt dus overeen met de Booleaanse OR-operator.
• Als je meerdere Booleaanse operatoren met elkaar combineert, gebruik dan haakjes. Ze geven prioriteit aan de zoektermen binnen de haakjes en verduidelijken de zoekactie. Haakjes geven aan welke woorden bij elkaar horen: vaak zijn dat woorden die over hetzelfde gaan of met elkaar te maken hebben (synoniemen, enkelvoud/meervoud). Dit noem je een zoekstring, deze ziet dan zo uit:  (Campings OR Hotels) AND Waddeneilanden.
• Type AND/OR/NOT met hoofdletters. Vaak zijn hoofdletters verplicht, bijv. in een zoekmachine.

2.3.2 : Exacte woordcombinatie (phrase search)

Als je alleen zoekresultaten wilt vinden die de ingegeven zoektermen in exact dezelfde volgorde moeten bevatten, zet dan je zoektermen tussen dubbele aanhalingstekens (".....").

Dit is vaak het geval bij begrippen die uit meerdere woorden bestaan, bijvoorbeeld "food design".

Tip! Een exacte woordcombinatie is eigenlijk een strenge versie van de Booleaanse AND-operator. De zoektermen moeten wel naast elkaar staan. Een ander verschil is dat de volgorde van de zoektermen niet willekeurig is, maar door jou wordt vastgelegd.

2.3.3 : Zoekvelden aanduiden

Bij geavanceerd zoeken is het vaak mogelijk om aan te geven in welke velden je wilt zoeken. Zo kun je bijvoorbeeld aangeven dat je alleen in het zoekveld titel, auteur, trefwoord, abstract etc. wilt zoeken.

Aantal zoekresulaten uitbreiden of verminderen

Niemand is bereid om honderden of duizenden zoekresultaten allemaal afzonderlijk te beoordelen op relevantie. Het is dus zaak om op een verstandige manier maximaal enkele tientallen zoekresultaten te krijgen zonder relevante zoekresultaten overboord te gooien.

Tip! Wat te doen als je te veel zoekresultaten krijgt

• Gebruik geavanceerd zoeken in plaats van eenvoudig zoeken om meer filters te kunnen instellen.
• Gebruik de Booleaanse AND-operator en wees kritisch op het gebruik van de OR-operator.
• Beperk op titelveld in plaats van op alle velden te zoeken.
• Beperk op recente publicaties door te filteren op publicatiejaar (bijv. vanaf 2015).

Het is frustrerend om geen zoekresultaten te krijgen. Het is natuurlijk mogelijk dat de databank in kwestie inderdaad niet leidt tot relevante informatie over je onderwerp.

Tip! Wat te doen als je weinig of geen zoekresultaten krijgt

• Gebruik geavanceerd zoeken in plaats van eenvoudig zoeken.
• Zoek in alle mogelijke velden.
• Zoek, indien mogelijk, in de volledige tekst.
• Gebruik synoniemen, vertalingen en meervouden en combineer deze met de Booleaanse OR-operator.
• Gebruik "related terms" en "broader terms" en combineer deze met de Booleaanse OR-operator.