Stap 6: Verwerk de informatie

In deze module leer je waarom, wanneer en hoe je op een correcte manier moet verwijzen naar de informatiebron die je gebruikt hebt, en middelen die daarbij behulpzaam kunnen zijn.

Bronvermelding is het aangeven van de oorsprong van informatie en van verwerkte teksten, afbeeldingen en beeldfragmenten, die zijn gebruikt voor het creëren van een gepubliceerd werk. Er zijn verschillende systemen voor bronvermelding, APA, Vancouver, Chicago, MLA enz.

De Hanzehogeschool gebruikt doorgaans de APA 

Let op! informeer bij je docent welke stijl van bronvermelden voor jouw opleiding geldt!

Bronvermeldingen dienen de lezers of kijkers in staat te stellen de betrouwbaarheid van de informatie te beoordelen. Om anderen de gelegenheid te geven de informatie uit te diepen door nader onderzoek of deze te corrigeren. Bronvermeldingen geven de maker van het origineel de 'eer' en waardering waar hij of zij recht op heeft. Teksten en ideeën van anderen mogen niet zonder bronvermelding in een eigen document gepresenteerd worden, dat is plagiaat.

Bij het gebruikmaken van andermans werk is bronvermelding auteursrechtelijk verplicht. Plagiaat door studenten gebeurt in de meeste gevallen onbewust. Het is dus veeleer zaak om te voorkomen (plagiaatpreventie) dan te genezen (plagiaatdetectie).

Definitie van plagiaat:

Plagiaat is elke overname van een werk van zichzelf of van anderen, op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm en zonder adequate bronvermelding.

Toelichting:

"...overname van een werk..."

• Werk = (fragment van een) tekst, afbeelding, cijfermateriaal, grafiek, geluids- of beeldopname, schema, enz.
  • werk in gedrukte versie: boek, tijdschriftartikel, enz.
  • werk in elektronische versie: online encyclopedie, e-book, enz.

"...op identieke wijze of onder licht gewijzigde vorm..."

• Citeren = letterlijke overname van een fragment tussen "dubbele aanhalingstekens".
• Parafraseren = overname van iemands ideeën of stellingen in licht gewijzigde vorm, d.i. geherformuleerd in eigen bewoordingen.
• Samenvatten = in het kort weergeven van de hoofdpunten van grotere stukken tekst (bijv. een pagina, een hoofdstuk of een artikel) in je eigen woorden.
• Vertalen = overname van teksten in een andere taal, bijvoorbeeld van het Engels naar het Nederlands.

"...zonder adequate bronvermelding."

• Citeren, parafraseren, samenvatten of vertalen zonder bronvermelding = plagiaat!

Plagiaat kan worden herkend aan:

• het optreden van een stijlbreuk in de tekst (vlot vs. stroef, wetenschappelijk vs. populair taalgebruik)
• onverwacht taalgebruik (té wetenschappelijk);
• verschillen in opmaak in een tekst;
• verschillende referentiestijlen;
• fouten in of het ontbreken van referenties;
• afwijking van het eigenlijke onderwerp;
• ontbreken van recente referenties.

Plagiaat kan ook digitaal worden opgespoord door een deel van een verdachte zin of meerdere zinnen in te typen in een zoekmachine of door gebruik te maken van software die specifiek ontworpen is om tekstovereenkomsten op te sporen (plagiaatdetectiesoftware).

Er zijn situaties waarin je niet hoeft te verwijzen:

• Als je een algemeen bekend feit vermeldt. Dit is een ietwat rekbaar begrip, maar een goed criterium is dat je ouders/broers/zussen dit feit eveneens kennen zonder dat zij hiervoor informatie moeten opzoeken.

Algemeen bekend feit: de begin- en einddatum van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918); de naam van de huidige president van de Verenigde Staten van Amerika (Donald Trump).

Geen algemeen bekend feit: de begin- en einddatum van de Derde Punische Oorlog (149-146 v.C.); de naam van de senaatsvoorzitter van Madagascar in 2008-09 (Yvan Randriasandratriniony).

• Als de informatie helemaal van jezelf afkomstig is. Het is best mogelijk dat je op basis van informatiebronnen een eigen denkspoor ontwikkelt. Dergelijke ideeën, stellingen of interpretaties zijn van jou en hoeven dus logischerwijze geen bronvermelding.

Tip! Als je twijfelt, gebruik dan een bronvermelding.

Voor bronvermelding zijn verschillende systemen voorhanden. De Hanzehogeschool gebruikt doorgaans de richtlijnen van de American Psychological Association (APA). Let op, informeer bij je docent welke stijl van bronvermelden voor jouw opleiding geldt! Bronvermelding in APA-stijl houdt in dat in de lopende tekst naar een bron wordt verwezen met vermelding van auteur en jaar. Aan het eind van de tekst wordt een bronnenlijst met gedetailleerde beschrijvingen (referenties) van alle in de tekst genoemde bronnen opgenomen.

Let op! Een bronnenlijst is altijd alfabetisch gerangschikt, ongeacht de bron of het materiaal.

6.6.1 : Verwijswijzer APA-richtlijnen

Hoe wordt in de tekst verwezen naar een citaat of een parafrase?
Een citaat staat altijd tussen dubbele aanhalingstekens (“…”), tussen haakjes worden auteur(s), jaartal of datum en indien van toepassing het paginanummer genoemd.
Een parafrase staat nooit tussen aanhalingstekens, tussen haakjes worden auteur(s) en jaartal of datum genoemd. Het noemen van een paginanummer is niet verplicht maar mag wel.
Behalve tussen haakjes mag de verwijzing naar de bron ook in de zin verwerkt worden.

Hoe wordt een bronnenlijst opgesteld?
De bronnenlijst bevindt zich aan het einde van de tekst als nieuw hoofdstuk, voor de eventuele bijlagen. De lijst is alfabetisch, ongeacht de bron of het materiaal en bestaat dus niet uit aparte rubrieken met boeken, artikelen, websites, etc.
Het doel van deze lijst is dat de lezer het geraadpleegde document kan terugvinden.

Wat wordt niet in een bronnenlijst opgenomen?
In een bronnenlijst staan alleen verwijzingen die door de lezer kunnen worden geraadpleegd, daarom worden interviews, e-mails, persoonlijke gesprekken, lessen, workshops, etc. niet genoemd. Er kan wel naar verwezen worden in de tekst.

De van oorsprong Amerikaanse APA-richtlijnen zijn vertaald en aangepast aan de Nederlandse situatie, dit heeft geresulteerd in een Nederlandstalige handleiding De APA-richtlijnen uitgelegd: Een praktische handleiding voor bronvermelding in het hoger onderwijs, gratis te downloaden via www.auteursrechten.nl/apa en in handige ringband voor € 3,95 te koop via www.studystore.nl.

Bronnen vermelden volgens de APA-richtlijnen is vaak lastig als je er geen ervaring mee hebt. Word kan je daarbij helpen en ook bestaat er bibliografische software, dit is gespecialiseerde programmatuur die het correct verwerken van bronnen in werkstukken en publicaties enorm kan vergemakkelijken.

6.7.1 : Bronvermelding via Word

Klik voor een uitgebreide uitleg op de helpfunctie in Word (vraagteken rechtsboven) en zoek op APA of raadpleeg de handleiding.

De APA-richtlijnen toepassen met behulp van Word 2013 en Word 2016 (pdf).

LET OP: De verwijzingen in Word zijn niet altijd volgens de APA-richtlijnen zoals op deze site staan aangegeven. Dat komt onder meer omdat de Nederlandse vertaling soms (te) letterlijk is. Zo hanteert Word de term 'opgeroepen' in plaats van 'geraadpleegd' en wordt bij de datum de maand eerst genoemd in plaats van de dag. Typfouten of het onjuist invullen van de gegevens worden door Word niet gecorrigeerd. Controleer daarom na invoer altijd of de verwijzingen volledig en juist worden weergegeven.

6.7.2 : Bibliografische software

Om het correct verwerken van bronnen in werkstukken en publicaties te vergemakkelijken kun je gebruik maken van gespecialiseerde bibliografische software, bijvoorbeeld RefWorks.

Raadpleeg voor meer informatie de Library Guide RefWorks